Słowo apokryf pochodzi od greckiego apokryphos, co oznacza „tajemny”, „ukryty”. Termin ten używany jest do określania tekstów religijnych, które nie zostały włączone przez Kościół do kanonu Pisma Świętego, gdyż nie były uważane za natchnione.
Termin ten narodził się już w starożytności – służył wtedy do opisywania dzieł o charakterze filozoficznym lub religijnym. Rozwój chrześcijańskich apokryfów nastąpił ok. II i III stulecia. Były to utwory nawiązujące swoją treścią do Biblii, jednak zawierały motywy, przedstawienia i informacje niezgodne z doktryną Kościoła. Cechowały się dodatkowo synkretyzmem religijnym (łączyły doktrynę chrześcijańską z odmiennym nurtem wyznaniowym), niepewnym pochodzeniem (autorzy byli zazwyczaj nieznani) oraz licznymi wątkami fantastycznymi, które często czerpano z ludowej religijności.
Apokryfy często uzupełniały księgi biblijne, dostarczając informacji na temat codziennego życia świętych, ich niesamowitego dzieciństwa, wspaniałych cudów, jakich dokonali. Kościół nie uznawał tych ksiąg właśnie ze względu na ich niewiadome pochodzenie, odmawiając im niezbędnego czynnika do wliczenia księgi w kanon – natchnienia Bożego.
Pojęcie apokryfu funkcjonuje w różnych religiach. Protestanci dzieła tego rodzaju określają pseudoepigrafami, a Żydzi – „księgami ukrytymi”. Często jest tak, że brak autentyczności przypisuje się tekstom stanowiącym podstawę odmiennego wyznania. Katolicki Stary Testament liczy 46 ksiąg, natomiast w Kościołach reformowanych oraz u wyznawców judaizmu 39 (wyłączono z niego 7 ksiąg deuterokanonicznych). Ostatecznie listę ksiąg natchnionych dla katolicyzmu potwierdzono dogmatycznie na Soborze Trydenckim (1545-1563).
Istnieje wiele rodzajów apokryfów, które dzieli się według typu dzieła, odnosząc go do gatunków zawartych w Piśmie Świętym (np. księgi dydaktyczne, listy, ewangelie itd.). Najważniejsze księgi spośród apokryfów Starego Testamentu to: „Życie Adama i Ewy”, „Księga Jubileuszów”, „3 Księga Ezdrasza”, „Testament Abrahama”.
W Europie powstało znacznie więcej apokryfów Nowego Testamentu. Ich tworzenie spowodowane było zawiłościami teologicznymi religii oraz mieszaniem się chrześcijaństwa z kultami pogańskimi.
Cały zbiór tych dzieł dzieli się na dwa główne nurty: nieheretycki (nie odbiegają one od doktryny, zazwyczaj rozszerzają opowieści o życiu świętych) oraz heretycki (dzieła te stały w opozycji do nauki chrześcijańskiej, najczęściej reprezentowały poglądy różnych nurtów powstałych w obrębie tej religii, np. gnostycyzmu itp.). Najważniejsze przykłady apokryfów Nowego Testamentu to: „Ewangelia Bartłomieja”, „Ewangelia Judasza”, „Ewangelia Dzieciństwa-Łacińska”, „Lamentacje Matki Bożej”, „Ewangelia o Narodzeniu Matki Bożej”, „Historia Józefa Cieśli”, „Apokalipsa Pawła”.