Legenda (z łaciny – „to, co powinno być przeczytane”) to gatunek epicki charakterystyczny dla średniowiecza. Dzieła reprezentujące ten nurt piśmiennictwa były zazwyczaj prozatorskimi lub poetyckimi opowieściami o wydarzeniach historycznych.
Legendy nie mają zbyt dużej wartości dla badaczy historii. Jest tak z tego względu, że utwory te często były wzbogacane o elementy fantastyczne i odchodziły od realizmu oraz obiektywizmu. Autentyczne wydarzenia często były koloryzowane i przekłamywane – zwiększano ich wagę, a często zmieniano kolejność wypadków.
Początki legend jako gatunku sięgają wczesnego średniowiecza. Utwory tego typu powstawały często w celach dydaktycznych – poprzez ukazywanie żywotów świętych miały wpływać na życie ludzi i wskazywać im właściwą drogę postępowania. Na samym początku dzieła tego rodzaju krążyły ustnie, co wpływało na ich przeinaczanie i wzbogacanie o czysto ludowe elementy.
Legendy zaczęto zapisywać dopiero w późniejszym średniowieczu, na co pozwolił rozwój klasztorów – ośrodków średniowiecznego pisarstwa. Najpopularniejsze były utwory dotyczące świętych, lecz pojawiały się także te mówiące o ludziach świeckich, głównie rycerzach i władcach.
Najważniejsze przykłady legend
Najwspanialszym zbiorem legend opowiadających o żywotach świętych jest „Złota Legenda” Jakuba de Voragine'a datowane na 1270 r. Wielkie znaczenie miała także „Legenda o świętym Aleksym”, która stała się bardzo popularna w całej średniowiecznej Europie. Wśród legend podejmujących tematy świeckie na pierwszy plan wysuwa się cykl legend arturiańskich – najprawdopodobniej krążyły one w obiegu już od ok. VII i VIII stulecia.