Wojna domowa w Kambodży - przyczyny, przebieg, znaczenie

Kambodża była jednym z wielu krajów południowej Azji, które po II wojnie światowej odzyskały swoją niepodległość po długim okresie bycia zależnym od mocarstw europejskich. Władzę w państwie silnie uchwyciła wtedy rodzima dynastia, starając się kształtować nowe państwo wedle lokalnych wzorców. Niestety, Kambodża była jednocześnie ważnym strategicznie państwem w rozgrywce pomiędzy USA i ZSRR, głównie z racji swojego położenia, blisko Chin, Wietnamu i Indii. Stąd też rosnące zaangażowanie obu mocarstw na tym terenie, ze szczególnym uwzględnieniem ZSRR. Wspierał on grupę radykalnych komunistów – Czerwonych Khmerów, ich wodzem Pol-Potem. Byli oni radykałami nawet wedle norm ZSRR, jednakże jednocześnie przydatnym narzędziem w walce o wpływy. Naturalnym przeciwnikiem Khmerów była oczywiście rodzima kambodżańska monarchia, z księciem Norodomem Sihanoukiem na czele. Książę był zręcznym politykiem, który starał się balansować na granicy sojuszy pomiędzy lokalnymi potęgami komunistycznymi (Chiny, Wietnam) i państwami zachodnimi.  Polityka równowagi nie podobała się jednak najbardziej radykalnym ugrupowaniom politycznym Kambodży. Zarówno prawica, jak i lewica domagała się, by książę "opowiedział się" po jednej ze stron. Było to zarzewiem wewnętrznego konfliktu.

W 1967 roku doszło do wielkiej rewolty na terenie całego kraju, inspirowanej, chociaż oficjalnie nie prowadzonej przez zwolenników komunizmu. Po ciężkich walkach krewny księcia, Lon Nol wprowadził stan wojenny i zdusił rebelię. Walki ciągle jeszcze tliły się w wielu rejonach kraju, a władza centralna słabła. Dodatkowym czynnikiem rozdzierającym kraj były tarcia pomiędzy ekipą rządową a konserwatystami, chcacymi jeszcze ostrzejszego kierunku względem rebeliantów. W roku 1968  komuniści kambodżańscy poczuli się na tyle pewnie, że wypowiedzieli posłuszeństwo legalnym władzom i rozpoczęli ogólnokrajową rewoltę. Prawdziwe i krwawe walki rozpoczęły się jednak dopiero w 1970, kiedy to Lol Nol obalił swojego krewnego i sam zajął jego miejsce. W kraju rozpętała się trójstronna wojna domowa, w której jednak z czasem, dzięki poparciu chłopstwa, przewagę zaczęli zdobywać komuniści. Po 5  latach walk udało im się przejąć kontrolę nad całym terytorium kraju. Rozpoczął się okres krwawej dyktatury Khmerów. Makabryczne zbrodnie i wysiedlanie całych miast stały się czymś normalnym, a liczba ofiar reżimu to prawie połowa ludności kraju.

Działania Khmerów zraziły nie tylko Zachód i własną ludność, ale nawet inne państwa komunistyczne. W roku  1977  doszło do zbrojnego konfliktu o tereny nadgraniczne pomiędzy Wietnamem wspieranym przez Chiny, a Kambodżą cicho popieraną przez USA (sic!), który to zakończył się całkowitą klęską Khmerów. Został wprowadzony nowy rząd, a resztki sił komunistycznych skryły się w dżungli. Prowadziły one tam jednak walkę jeszcze długie lata, a sam Pol Pot zginął dopiero w 1998  roku.

Wojna w Kambodży i jej tragiczne następstwa pozostają do dzisiaj jedną z najczarniejszych kart powojennej historii i jednocześnie największych grzechów komunizmu.