Sprawa polska na Kongresie Wiedeńskim

W czasie obrad Kongresu Wiedeńskiego jedną z najbardziej kontrowersyjnych i wzbudzających najwięcej dyskusji spraw była kwestia polska. W wyniku zaangażowania Polaków po stronie Napoleona w niemal całej Europie ich sprawa przestała być tylko domeną państw zaborczych, zdawano też sobie sprawę, że powrót do starego układu jest raczej niemożliwy. Pozostało tylko pytanie, jak rozwiązać kwestię polską, nie burząc jednocześnie zasad świeżo wprowadzonego ładu.

Car Aleksander I zamierzał początkowo zająć całe terytorium Księstwa Warszawskiego i podporządkować je Rosji, jednakże nie zgadzały się na to mocarstwa zachodnie z Wielką Brytanią na czele, uważające, że zachwieje to równowagą na kontynencie. Spory na ten temat były na tyle poważne, że niemal nie doprowadziły do wojny pomiędzy sojusznikami. Ostatecznie jednak znaleziono kompromis, który pozwolił na zamknięcie kwestii polskiej.

Terytorium Księstwa Warszawskiego został podzielone. Większa jego część, w tym spory kawałek ziem należących po III zaborze do Prus, została przekształcona w Królestwo Polskie, będące jednak uzależnione i związane unią personalną z Rosją. Car nadał Królestwu bardzo liberalną jak na owe czasy konstytucję, której jednak nie zawsze przestrzegano.

Wielkopolska stała się częścią Prus, jednakże oficjalnie utworzono z niej Wielkie Księstwo Poznańskie, którego namiestnikiem miał być zawsze Polak (pierwszym i ostatnim był jednak Antoni Radziwiłł). W praktyce autonomia Księstwa była iluzoryczna i stanowiło ono nierozerwalną część Prus.

Kraków został Wolnym Miastem, z własnymi władzami, ale kontrolowanymi i znajdującymi się pod pieczą wszystkich trzech mocarstw.

Podział ziem polskich po Kongresie Wiedeńskim okazał się znacznie trwalszy od pierwszego układ i przetrwał, z niewielkimi tylko zmianami, aż do 1918 roku i odzyskania niepodległości. Różnice mentalnościowe i poziomu rozwoju istniały jednak jeszcze dłużej, a w niektórych kwestiach istnieją jeszcze do dziś.