Nawozy sztuczne - definicja, zastosowanie
Nawozy sztuczne to substancje chemiczne wykorzystywane do wzbogacania gleby w makroelementy, takie jak azot, fosfor, potas, wapń, magnez i siarkę, a także mikroelementy takie jak bor, chlor, miedź, żelazo, mangan, molibden, cynk, czy nikiel, które są niezbędne do życia roślin. Intensywna uprawa roślin jednorocznych tego samego gatunku prowadzi do wyjaławiania gleby i musi być ona wzbogacana w pierwiastki wymienione wyżej za pomocą nawozów. Nawozy sztuczne pozwalają też na dopasowanie pH gleby do wartości optymalnej dla uprawy danego gatunku roślin.
Nawozy sztuczne - rodzaje
Najczęściej, nawozy sztuczne stanowią mieszaniny dobrze rozpuszczalnych soli nieorganicznych, fosforanów, azotanów, węglanów lub siarczanów sodu, potasu, wapnia, magnezu lub amonu. Oprócz soli, stosowane są też inne związki nieorganiczne, takie jak tlenek wapnia czy magnezu. Jako źródło azotu, często stosowany jest również mocznik. Wśród najczęściej stosowanych substancji można wymienić:
Azotan amonu (saletra amonowa), – nawóz azotanowy, zawierający azot zarówno w formie jonów azotanowych jak i amonowych
Wodorofosforan amonu, – nawóz fosforanowy, zawierający azot w postaci jonów amonowych oraz jony fosforanowe
Wodorowęglan wapnia (wapno nawozowe) – nawóz węglanowy, zawierający wapń
Wodorowęglan magnezu (wapno magnezowe) – nawóz węglanowy, zawierający magnez
Siarczan(VI) magnezu, – nawóz siarczanowy, zawierający siarkę (jony siarczanowe) i magnez
Tlenek wapnia, (wapno palone) – nawóz tlenkowy zawierający wapń, podnoszący pH gleby
Chlorek potasu, – nawóz chlorkowy zawierający potas
Oprócz wymienionych substancji do nawożenia wykorzystuje się sole zawierające niezbędne mikroelementy (pierwiastki wymienione powyżej). Najczęściej stosowane są nawozy stanowiące różnego rodzaju mieszanki substancji wymienionych powyżej, skomponowane tak, aby wypełnić zapotrzebowanie roślin na wszystkie makro- i mikroelementy.
Nawozy sztuczne otrzymuje się poprzez przeprowadzanie minerałów fosforanowych, węglanowych i siarczanowych w dobrze rozpuszczalne sole (np. amonowe). Nawozy azotowe otrzymuje się z amoniaku w reakcji z kwasami fosforowym(V) lub azotowym(V). Przemysłowymi substancjami chemicznymi kluczowymi dla produkcji nawozów sztucznych są amoniak, kwas siarkowy(VI), kwas azotowy(V).
Nawozy sztuczne - konsekwencje nadużywania
Nadmierne użycie nawozów sztucznych prowadzi do niekontrolowanego rozwoju roślinności nie-uprawnej na terenach przylegających do nawożonych upraw. Szczególnie ważną konsekwencją negatywną jest eutrofizacja wód – nadmierny wzrost stężenia składników odżywczych w zbiornikach i ciekach wodnych, powodujący intensywny rozwój fitoplanktonu (zakwitanie zbiorników wodnych). Nadmierny rozwój fitoplanktonu prowadzi do zubożenia wody w tlen, co uniemożliwia życie wyższych organizmów takich jak ryby.