Siarka, selen – wzory, właściwości, otrzymywanie, zastosowanie

Siarka i selen- wzory, właściwości

Siarka i selen to odpowiednio drugi i trzeci pierwiastek VI grupy układu okresowego, pierwszym pierwiastkiem w tej grupie jest tlen, jednak jego własności są znacząco różne. Siarka i selen mają zdecydowanie niższą elektroujemność niż tlen, i mogą przyjmować wyższe stopnie utlenienia (do +VI), tworząc stabilne związki z tlenem i fluorowcami, np. SF_6SO_3. W stanie wolnym, zarówno siarka jak i selen są ciałami stałymi. W stanie wolnym, zarówno siarka jak i selen są ciałami stałymi. Siarka przyjmuje szereg odmian alotropowych o różnych strukturach, z których najczęściej występujące jest odmiany składają się z pierścieni S_8. Są to: siarka rombowa (α), siarka jednoskośna (β) i znacznie rzadsza odmiana γ. Selen występuje w postaci długich łańcuchów połączonych wiązaniami pojedynczymi. Wybrane właściwości siarki i selenu przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1: Wybrane właściwości siarki i selenu

Nazwa pierwiastka

Symbol

Konfiguracja elektronowa

Trwałe Izotopy

Temp. przemian fazowych [K]

Główne źródło w przyrodzie

topnienia

wrzenia

Siarka

S

[Ne]3s^23p^4

^{32}S (95,02%), ^{33}S (0,75%), ^{34}S (4,21%), ^{36}S (0,02%)

 

388,36

718,8

W postaci zanieczyszczeń w ropie naftowej, węglu i gazie ziemnym

Selen

Se

[Ar]4s^23d^{10}4p^4

^{74}Se (0,87%), ^{76}Se(9,36%), ^{77}Se (7,63%), ^{78}Se (23,78%), ^{80}Se (49,61%) **

494,0

958,0

Jako zanieczyszczenie w minerałach siarczkowych (zastępuje część siarki)

** Selen ponadto posiada 2 izotopy promieniotwórcze o dużym t _{ \frac{1}{2} }  : ^{79}Se (ślady, t _{ \frac{1}{2} } =3,27 \cdot 10^5 lat), ^{82}Se (8,73%, t _{ \frac{1}{2} } = 1,08 \cdot 10^{20} lat)

Siarka i selen- występowanie w przyrodzie

W przyrodzie, siarka występuje jako wolny pierwiastek, głównie w postaci wspomnianej wyżej siarki rombowej lub jednoskośnej. Występuje również w postaci szeregu minerałów siarczkowych (sole kwasu siarkowodorowego) i siarczanowych (sole kwasu siarkowego(VI)). Najważniejsze minerały siarczkowe to piryt FeS_2, chalkopiryt CuFeS_2, sfaleryt ZnS, galena PbS. Wśród minerałów siarczanowych można wymienić: anhydryt CaSO_4, gips krystaliczny – uwodniony CaSO_4, chalkantyt – uwodniony CuSO_4, baryt – BaSO_4. Obecnie, większość siarki produkowanej na świecie powstaje w procesach odsiarczania paliw kopalnych (ropy, węgla) lub w procesach odsiarczania spalin przemysłowych.

Selen w przyrodzie występuje głównie w postaci zanieczyszczeń w minerałach siarczkowych. Rzadko występuje w formie czystego pierwiastka lub minerałów. Przemysłowo, selen otrzymywany jest jako produkt uboczny podczas elektrolitycznego oczyszczania miedzi lub podczas produkcji kwasu siarkowego(VI).

Zarówno siarka, jak i selen są niezbędne dla organizmów żywych: siarka jako makroelement, wchodzący w skład aminokwasów cysteiny i metioniny. Cysteina odgrywa istotną rolę w kształtowaniu trójwymiarowej struktury białek (mostki dwusiarczkowe) oraz w procesach utleniania-redukcji jako fragment tripeptydu – glutationu (GSH). Selen natomiast jest pierwiastkiem śladowym, występującym w organizmach w postaci selenowodoru, H_2S oraz w  strukturze aminokwasów – selenocysteiny i selenometioniny, a także metyloselenocysteiny, które są selenowymi analogami cysteiny, metioniny i metylocysteiny.

Siarka i selen- otrzymywanie

Siarkę wydobywa się albo przez metody odkrywkowe, lub też poprzez wytopienie jej z wydobytej skały.  Siarkę można także otrzymać z dwutlenku siarki redukując ją np. tlenkiem węgla lub koksem. Pozyskiwanie siarki z siarkowodoru jest kolejną metodą otrzymywania czystej siarki.

Selen natomiast otrzymuje się w procesie ubocznym rafiancji rud miedzi i siarki. Inną metodą jest wytracanie hydrazyną selenu z kwasu selenowego H_2SeO_3.

Siarka i selen- zastosowania

Siarka w stanie wolnym wykorzystywana jest w procesie wulkanizacji gumy (produkcja opon różnego typu), w którym wielosiarczki sieciują organiczny polimer. Pierwiastkowa siarka jest również składnikiem prochu strzelniczego. W postaci siarczanu wapnia (minerały gips i anhydryt) siarka znajduje zastosowanie w budownictwie (cement portlandzki) i do produkcji nawozów sztucznych. Kwas siarkowy(VI), H_2SO_4 jest jednym z podstawowych chemikaliów przemysłowych.

Selen znajduje zastosowanie głównie w produkcji barwnego szkła (kolor czerwony szkła uzyskiwany jest dzięki mieszance selenku kadmu i siarczku kadmu) oraz w produkcji ogniw słonecznych (selenek miedzi – indu – galu), a także w procesie elektrolitycznego otrzymywania manganu.

Związki siarki i selenu

Do najważniejszych związków siarki i selenu należą siarczki i selenki (stopień utlenienia –II), tlenki (stopnie utlenienia +IV, +VI, ale również inne) oraz kwasy tlenowe (+IV i +VI). Związki te są szerzej opisane w dalszych tekstach.

Polecamy również:

Komentarze (0)
Wynik działania 4 + 3 =
Ostatnio komentowane
ja chce biografie
• 2023-12-03 17:07:01
znacie matlandię biorę od niej kursy matematyczne
• 2023-12-03 16:32:58
słabeeeeeeeeeeeeeee
• 2023-12-03 16:01:35
Dzień dobry, może warto żebyście przeczytali choć raz utwór Borgesa, który Pańs...
• 2023-12-03 13:10:12
ie fainid i nalepiei
• 2023-12-02 12:13:26