Akcja „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza toczy się w średniowieczu (lata 1399-1410) – epoce, w której społeczeństwo zamieszkujące polskie ziemie podzielone było na stany. Na szczycie hierarchii stał, rzecz jasna, król, dalej usytuowane były rycerstwo oraz duchowieństwo, bardzo uprzywilejowane w tych czasach. To właśnie pierwszemu z nich Henryk Sienkiewicz poświęcił swoją powieść, skrupulatnie i wnikliwie opisując życie polskich rycerzy.
Rycerstwo w „Krzyżakach” to stan wewnętrznie zróżnicowany. Najistotniejszttm czynnikiem dystynktywnym była zamożność. Odzwierciedlała ona nie tylko stan posiadania danego rodu rycerskiego, ale również w sposób symboliczny określała jego męstwo i znaczenie – wszak to król nagradzał dobrami za szczególne zasługi.
Zasługi danego rycerza podkreślał także jego ubiór. Szczególnie ważnymi wydarzeniami w życiu przedstawicieli rycerstwa były wojny, podczas których przywdziewali oni swoje okazałe zbroje – niekiedy były one łupami wojennymi zdobytymi podczas różnych wypraw, co dodatkowo podkreślało męstwo i odwagę danego rycerza. Z kolei w czasie pokoju nosili głównie wykonane ze skóry kubraki oraz pasy zdobione wspaniałymi klamrami.
W życiu rycerstwa bardzo ważną rolę pełniły religia i obyczajowość. Polscy wojownicy ukazani zostali w „Krzyżakach” jako wspaniali chrześcijańscy mężowie, dla których honor i wiara odgrywały najistotniejszą rolę. Przez całe lata kształtowania się tego stanu utrwaliły się także pewne obyczaje, a ich przestrzeganie stanowiło ważny punkt rycerskiego kodeksu. W powieści Sienkiewicz najwięcej miejsca poświęcił pasowaniu na rycerza, ślubowaniu damie, pojedynkom oraz polowaniom.
Szansę przystąpienia do rycerstwa mógł otrzymać każdy młodzieniec, jeśli tylko wykazał się męstwem i honorem. W „Krzyżakach” zaszczytu tego dostąpił Zbyszko z Bogdańca. Aktu pasowania na rycerza mógł dokonać tylko król bądź książę, a pasowany klękał przed nim czekając, aż dotknie on mieczem jego ramion.
W świecie rycerzy olbrzymim uznaniem cieszyły się pojedynki. Gdy panował pokój, to one stawały się przyczynkiem do sławy i rozgłosu, były także formą treningu. Walka pomiędzy rycerzami toczyła się na śmierć i życie, a zwycięzca mógł zabrać dobra pokonanego. Fakt nieprzystąpienia do starcia (niepodniesienia rękawicy) godził w honor rycerza i mógł przyczynić się do jego negatywnego postrzegania przez rycerską brać. Jednym z najwspanialszych wojowników ukazanych w „Krzyżakach” jest Zawisza Czarny, który wychodził zwycięsko z wielu starć z najbardziej znaczącymi rycerzami ówczesnej Europy.
Niezwykle ciekawym, chociaż stosunkowo rzadko praktykowanym przez rodzime rycerstwo, obyczajem były ślubowania składane przez wojowników damom. Niekiedy składano je na skutek gwałtownego uczucia, czasem zaś z poczucia konieczności obrony czci i godności danej kobiety Przyrzekłszy swoją służbę pannie, rycerz otrzymywał od niej wstążkę lub rękawiczkę, którą później nosił przy sobie (czasem na orężu), by dawać innym do zrozumienia, która z panien jest jego „przełożoną”. W powieści Henryka Sienkiewicza doskonałym przykładem jest przyrzeczenie dane Danusi przez Zbyszka, że dostarczy jej pawie pióra oraz stawi się, by ją bronić, jeśli tylko ktoś odważy się nastawać na jej honor i cześć.
Z Danusią i Zbyszkiem związany jest jeszcze jeden ówczesny obyczaj – nakrycie głowy skazanego chustą (nałęczką). Właśnie w ten sposób córka Juranda ze Spychowa uratowała Zbyszka przed niechybną śmiercią. Krzycząc słowa „Mój ci on!”, niewiasta dała do zrozumienia, iż rycerz jest jej przeznaczony, a największym szczęściem dla niej będzie możliwość poślubienia go.
Jedną z rozrywek cieszących się największym uznaniem pośród polskiego rycerstwa były polowania. W owych czasach obszary leśne znajdowały się pod ochroną specjalnych dekretów, a większość z nich stanowiła dobra królewskie. Obławy na dzikie zwierzęta często stanowiły nie tylko formę rozrywki i służyły zdobywaniu pożywienia, lecz także podkreślały męstwo danych wojowników i prezentowały ich wspaniałe zdolności bojowe.