Akcja „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza rozgrywa się w okresie 1399-1410. Jest to czas panowania Władysława Jagiełły, za którego rządów zacieśniały się stosunki między Polską i Litwą. Wielkim zagrożeniem dla obydwu państw był zakon krzyżacki – rosnący w siłę i anektujący kolejne ziemie pod pozorami walki z pogaństwem.
Postaci historyczne w „Krzyżakach”
Władysław Jagiełło – król Polski, który na tronie zasiadł w 1386 r. W dziele Henryka Sienkiewicza poddany zostaje zabiegowi idealizacji, autor szczególnie mocno eksponuje pozytywne cechy charakteru Jagiełły. Jawi się on przede wszystkim jako doskonały władca i człowiek niezwykle pobożny, często uczestniczący w modlitwach i odprawiający posty.
Ze spokojną naturą tego czarnowłosego mężczyzny ze spiczastym i garbatym nosem oraz czarnymi, ruchliwymi oczami kontrastowała jego skłonność do zapalczywości. Zwykle jednak temperował swoje zapędy dzięki silnej wierze. Chociaż Krzyżacy wyrządzili Polakom wiele szkód, Jagiełło wciąż miał nadzieję na ugodowe rozwiązanie sporu, nie chcąc przelewać chrześcijańskiej krwi. W bitwie kończącej dzieło Sienkiewicza Jagiełło ukazany został jako doskonały dowódca i strateg oraz człowiek odważny, nielękający się wroga.
Jadwiga – królowa Polski od roku 1385. Już rok po wstąpieniu na tron poślubiła Władysława Jagiełłę, zapewniając władanemu przez siebie państwu silnego sojusznika, jakim było Wielkie Księstwo Litewskie.
Władczyni zmarła młodo, bo w 1399 r. Już za życia wielu ludzi uważało ją za świętą. W powieści Henryka Sienkiewicza można znaleźć liczne opisy wizyt ludzi mających nadzieję na wyproszenie łask u królowej. Bohaterka ta wiodła życie niezwykle wstrzemięźliwe – wiele czasu spędzała na modlitwach, nosiła proste stroje, zasłaniała nawet twarz. Znajdowała szczęście w dawaniu radości innym ludziom i niesieniu im pomocy, co udowodniła np. ofiarując swoje klejnoty Akademii Krakowskiej. W parze ze wspaniałymi cechami jej charakteru królowej szła jej uroda: liliowa twarz, niebieskie oczy oraz anielskie oblicze.
Śmierć młodej królowej napełniła smutkiem serca wszystkich poddanych. Państwo pogrążyło się w żałobie, a ludzie modlili się gorliwie, starając się wybłagać łaski nie tylko dla siebie, ale także dla ukochanej władczyni.
Witold – brat stryjeczny Władysława Jagiełły, książę Wielkiego Księstwa Litewskiego. Uwagę czytelnika zwraca jego olbrzymi hart ducha – był to człowiek niezwykle zacięty i niepoddający się, niezależnie od okoliczności. W dodatku nie brakowało mu odwagi oraz sprytu, co udowodnił w czasie ucieczki z krzyżackiej niewoli.
Zawisza Czarny – w powieści Henryka Sienkiewicza jest ideałem rycerza. Nie tylko doskonale opanował sztukę wojenną, czego dowody daje i na polu bitwy, i na turniejowej arenie, ale był także człowiekiem honorowym i postępującym zgodnie z rycerskim kodeksem. W całej Europie niewielu było wojowników, którzy potrafiliby mu sprostać. Dzięki takim ludziom – wiernym i oddanym ojczyźnie oraz wspaniale wyszkolonym – polskie rycerstwo uchodziło za jedno z najlepszych w tamtych czasach.
Janusz, książę mazowiecki – był władcą sprzyjającym Polakom i doskonale znającym niecne postępowanie Krzyżaków, z którymi Mazowsze sąsiadowało.
Księżna Anna Danuta – księżna mazowiecka, żona księcia Janusza, siostra stryjeczna Władysława Jagiełły. Kobieta bardzo ceniła życie towarzyskie, uczty i wspaniałe rozrywki. Potrafiła przy tym zawsze zachować umiar, będąc w dodatku osobą bardzo pobożną. To właśnie w jej orszaku znajdowała się Danusia Jurandówna, którą księżna darzyła wielkim uczuciem i starała się zawsze otaczać opieką.
Konrad von Jungin