Informacje wstępne
„Pieśń o Rolandzie” jest jednym z najstarszych dzieł francuskiej epiki średniowiecznej. Spisana została najprawdopodobniej na przełomie wieków XI i XII. Autor utworu pozostaje nieznany, lecz istnieje wiele hipotez na temat jego osoby. Niektórzy badacze przypisują stworzenie utworu Turoldowi (jego podpis znajduje się na końcu rękopisu), inni uważają natomiast, że Turold stworzył tylko fragment „Pieśni o Rolandzie”, a resztę dopisał ktoś inny, np. opat Malmesbury.
Dzieło to, należące do gatunku chansons de geste (pieśni o czynach), opisuje historię wyprawy Karola Wielkiego przeciw Saracenom. Wydarzenie to miało miejsce w 778 r., lecz jego historyczne znaczenie nie było tak doniosłe, jak ukazuje to „Pieśń o Rolandzie”. Wyolbrzymianie roli wydarzeń było cechą charakterystyczną dla literatury tego rodzaju.
Interpretacja „Pieśni o Rolandzie”
Fabuła „Pieśni o Rolandzie” koncentruje się na przedstawieniu wydarzeń rozgrywających się w wąwozie Roncevaux. To właśnie tam odbyła się bitwa, w której oddziały dowodzone przez tytułowego bohatera zmierzyły się z armią Saracenów.
Roland – tytułowy bohater – jest hrabią i rycerzem, jednym z najwierniejszych ludzi Karola Wielkiego. Dowodził on 20 tysiącami francuskich wojowników, którzy mieli osłaniać odwrót królewskich wojsk. Zaciekłym wrogiem Rolanda był Ganelon – jego ojczym, zazdrosny o względy, jakimi cieszył się hrabia. By wyeliminować rywala, postanowił dopuścić się zdrady i skazać go na niechybną śmierć. Wszedł w porozumienie z kalifem Marsylem, a ten odpowiednio poprowadził wojska przez tajemny skrót, żeby skutecznie osaczyć oddziały Rolanda.
Kiedy Roland stanął w obliczu zagrożenia, postanowił nie wzywać pomocy, gdyż mogłoby to zostać odebrane jako brak honoru i umiejętności rycerskich. Liczniejsze wojska Saracenów pokonały oddziały hrabiego. On sam, będąc wybornym wojownikiem, bronił się do samego końca, pomagając przy tym rannym przyjaciołom. Jednak w końcu i on opada z sił i przeczuwa, że nadchodzi śmierć. Odchodzi jako zwycięzca, położywszy się twarzą w kierunku Hiszpanii (na znak swojego zwycięstwa), pogrąża się w modlitwie, a Bóg wysłuchuje jego próśb i zsyła aniołów, by zabrali Rolanda do nieba.
Historia tytułowego bohatera „Pieśni o Rolandzie” prezentuje wzorzec osobowy idealnego rycerza. Heroiczny, wierny królowi, walczący w imię religii chrześcijańskiej, nieodstępujący przyjaciół – taki właśnie powinien być prawdziwy wojownik. W podobny sposób ukazany został Karol Wielki, wspaniały władca broniący chrześcijaństwa. Jest on wasalem Chrystusa – w sposób dosłowny. Porozumiewa się ze Zbawicielem w snach, Bóg spełnia jego prośby (np. wstrzymanie nocy aż do dopędzenia Saracenów). Cesarz stał się więc symbolem świetności i wielkiego zwycięstwa.
Jednym z najbardziej znaczących fragmentów „Pieśni o Rolandzie” jest opis śmierci tytułowego bohatera. To doskonały przykład średniowiecznej sztuki umierania – ars moriendi. Wojownik wykazuje się męstwem, nie tylko walcząc do końca, lecz także udzielając pomocy przyjaciołom. Zamknąwszy wszystkie swoje ziemskie sprawy, Roland ułożył się twarzą w stronę Hiszpanii i oddał się modlitwom. Bóg zesłał z nieba aniołów, by zabrali rycerza. Oznaczało to, iż odszedł prawdziwy bohater.
Wielkie znaczenie w „Pieśni o Rolandzie” ma Francja – która często określana jest przez narratora mianem „słodkiej” – jako ukochanego kraju, godnego największych poświęceń. Utwór pokazuje wielką historię Francji, prezentując doniosłe wydarzenia i heroiczne postawy reprezentantów różnych stanów, gotowych stracić życie dla dobra ojczyzny.
Ważnym aspektem „Pieśni o Rolandzie” są afirmacja religii chrześcijańskiej oraz uznanie dla feudalnego porządku panującego w średniowieczu. Dzieło to ukazuje heroicznych wojowników, gotowych bronić wiary chrześcijańskiej za wszelką cenę. Wszyscy oni tworzą ściśle przestrzeganą hierarchię. Na czele stoi cesarz, którego wasalami są parowie mający swoich wasalów itd. Zasady te są ściśle przestrzegane i w znaczący sposób wpływają na zachowania określonych osób.
Podsumowanie
„Pieśń o Rolandzie” jest doskonałym przykładem średniowiecznej literatury parenetycznej. Utwór zawiera nie tylko wzorzec wspaniałego rycerza, ale podejmuje także szeroko zakrojoną tematykę społeczno-polityczną. Zamieszczone w dziele motywy i normy przez długi czas oddziaływały na odbiorców, wskazując im właściwą drogę postępowania i należyty porządek świata.