Powstanie węgierskie (1956) - przyczyny, przebieg, skutki. Inwazja ZSRR na Węgry

Odwilż postalinowska, która nastąpiła po śmierci dyktatora w roku 1953, wyzwoliła w wielu miejscach skumulowane dotąd pokłady niechęci i oporu wobec ustroju komunistycznego. Nasilające się niepokoje dotknęły przede wszystkim kraje „demokracji ludowej”, czyli państwa Europy Wschodniej, które znalazły się w radzieckiej sferze wpływów po roku 1945. Tragicznym finałem owej fali protestów była rewolucja na Węgrzech, rozpoczęta 23 października roku 1956.

Węgierskie społeczeństwo było, podobnie jak kilkanaście lat później czeskie, zmęczone nieudolnością i okrucieństwem narzuconych przez Moskwę władz. Mimo że same idee socjalistyczne mogły się jeszcze cieszyć pewnym poparciem, to sama ekipa rządząca była skompromitowana i postrzegana jako relikt jeszcze stalinowskiego okresu. W rezultacie licznych protestów, powoli przerodzonych w bunt doszło do daleko idących zmian na czele Partii. Nowym przywódcą stał się lubiany przez społeczeństwo Imre Nagy, uważany za umiarkowanego działacza.

Jednakże nawet pomimo odwilży tak otwarte wyłamanie się z systemu ZSRR nie mogło być tolerowane przez „wielkiego brata” Węgier.  W listopadzie 1956 roku wojska radzieckie wkroczyły na terytorium Węgier, rzekomo wezwane przez „wierną” część Partii i społeczeństwa. W Budapeszcie doszło do walk ulicznych, krwawo stłumionych przy użyciu czołgów, a cały kraj spacyfikowano. Imre Nagy został aresztowany i wkrótce potem zamordowany, a jego rząd rozbity. Do władzy przywrócono ekipę całkowicie wierną Moskwie.

Tragiczny finał wydarzeń na Węgrzech jest, oprócz poznańskich wystąpień z tego samego roku, symbolicznym końcem odwilży po śmierci Stalina. Mimo że polityka Chruszczowa nie wróciła w pełni do starych zasad, skończyła się też epoka większej swobody dla satelitów Związku Radzieckiego.