Collegium Nobilum, Szkoła Rycerska - definicja, powstanie, cel powołania, założyciel

Jedną z wielu bolączek Rzeczpospolitej Obojga Narodów był brak dobrego szkolnictwa, które mogłoby się równać zarówno liczebnie, jak i jakościowo z uczelniami na zachodzie Europy. Większa część szkół uważanych za wyższe była prowadzona przez zakon jezuitów, a ich program, uważany za bardzo nowoczesny w XVI i XVII wieku, w czasach saskich i stanisławowskich był już przestarzały. Z tego powodu jedyną alternatywą dla szlachty było w zasadzie jedynie wysłanie swoich latorośli do szkół poza granicami.  Stąd też narodziła się potrzeba utworzenia nowego typu szkół z nowoczesnym systemem nauczania i mogących wychować kolejne pokolenia patriotów.

W XVIII wieku lukę ową próbowano zapełniać dzięki szkołom pijarskim. Pijarzy byli stosunkowo młodym zakonem, nastawionym na prowadzenie działalności edukacyjnej i szkolnictwo. W roku 1740 jeden z najsłynniejszych członków tego zakonu, Stanisław Konarski, założył w Warszawie szkołę wyższą, przeznaczoną dla przedstawicieli szlacheckich, nazwaną Collegium Nobilum. Edukacja odbywała się tam w systemie ośmioletnim, a wychowankowie pobierali nauki z dziedziny matematyki, filozofii, nauk przyrodniczych i języków. Duży nacisk stawiano na naukę retoryki i umiejętności przydatne do uczestnictwa w życiu publicznym, celem Konarskiego było bowiem przygotowanie synów szlacheckich do uczestniczenia w rządzeniu państwem i potrzebnych reform.

Pojedyncza szkoła nie mogła jednak zaspokoić potrzeb tak dużego państwa. Dodatkowo, do wzmocnienia władzy w państwie potrzeba było wykształconych przedstawicieli szlachty, rozumiejących potrzebę reform. Rozwiązanie widziano w próbie przejęcia wzorców z innych państw europejskich, gdzie władcy tworzyli różnego rodzaju szkoły wojskowe, utrzymywane ze skarbu państwa i kształcące przyszłych oficerów i dowódców wojskowych.

Do założenia tego typu szkoły został zobowiązany w pacta conventa Stanisław August Poniatowski. Wypełnił je dosyć szybko i już w roku 1765 powstała w Warszawie Szkoła Rycerska (Akademia Szlacheckiego Korpusu Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej), finansowana ze skarbca państwowego. Komendantem szkoły został Adam Kazimierz Czartoryski, który czuwał nad edukacją młodych kadetów. Uczniowie nosili w czasie edukacji mundury, byli w ciągu pięciu lat pobytu w szkole nauczani przedmiotów związanych z wojskowością, jak również praktycznych, jak języki obce. Ignacy Krasiński napisał jako hymn dla tej uczelni utwór, znany jako „Hymn do Miłości Kochanej Ojczyzny”. Jednym z najsłynniejszych absolwentów Szkoły Rycerskiej był Tadeusz Kościuszko.