W kwestii wstępowania na tron, w dziejach polski otworzyła się nowa epoka wraz ze śmiercią króla polskiego – Zygmunta II Augusta w roku 1572. Od tej chwili w sytuacji śmierci władcy o koronę polską mogli walczyć różni kandydaci, a ostateczna decyzja leżała w gestii szlachty. Sytuacja ta doprowadziła, iż bardziej od walorów danych pretendentów do tronu, mogły decydować interesy polityczne, wielostronne naciski czy też po prostu pieniądze.
Podczas pierwszej wolnej elekcji wybór padł na Henryka Walezego. Zanim jednak doszło do tego, przyszły monarcha za sprawą swoich wysłanników, musiał złożyć wiele obietnic w zamian za koronę polską. Wśród nich znalazły się m. in. spłata długów zmarłego króla, wieczyste przymierze z Francją oraz wsparcie tego kraju w wypadku wybuchu wojny.
Warunki odnoszące się do spraw związanych z nowym władcą oraz Francją uzyskały nazwę pacta conventa. Było to osobiste zobowiązanie elekta wobec szlachty – mające charakter zmienny. Były one zależne od każdego nowego elekta i jego zobowiązań.
Kandydat na elekta składał szlachcie polskiej obietnice, które składały się właśnie na te zobowiązania. Dzięki nim dany kandydat mógł wygrać wolną elekcje. Każdy z elektów miał inne pacta conventa. W odróżnieniu od artykułów henrykowskich, które miały określać prawa i obowiązki króla, a ich ustalenia były stałe dla wszystkich przyszłych monarchów.
Pacta conventa – podobnie z resztą do artykułów henrykowskich, stawały się w praktyce swoistymi kontaktami pomiędzy nowym monarchą a szlachtą. Zmiany te wpłynęły zasadniczo na umocnienie pozycji szlachty polskiej kosztem króla. Sprawiały również, iż inne państwa miały możliwość wpływu na proces elekcji nowego monarchy.