Ostatnie lata Rzeczpospolitej szlacheckiej w XVIII w. - opracowanie, najważniejsze informacje

W 1764 roku szlachta polska, dzięki poparciu Rosji i bogatego stronnictwa magnackiego Potockich, nazywanego Familią, wybrała na króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Król ten miał stać się ostatnim władcą I Rzeczpospolitej.

Ostatnie trzydzieści lat istnienia Rzeczpospolitej jest okresem zarówno jej głębokiego upadku, jak i pierwszych od dawna naprawdę realnych prób wyjścia państwa z głębokiego kryzysu. W wyniku nieszczęśliwego panowania Augusta III Sasa,  Rzeczpospolita stała się de facto protektoratem rosyjskim, gdzie główną rolę odgrywały wpływy carskie na dworze królewskim. Wybór Poniatowskiego nie poprawił sytuacji w tym względzie, jako że był on od początku skazany na szukanie poparcia u swojej protektorki, Katarzyny II. Z tego też powodu tak wielki udział rosyjskich ambasadorów w rządzeniu krajem. Próbą zmiany tego stanu była nieudana konfederacja barska – pierwszy od dawna tego typu zryw patriotyczny szlachty, niestety za słaby i źle zorganizowany, nie mógł niczego zmienić.

I  Rozbiór Polski w roku 1772 otrzeźwił sporą część szlachty, która podzieliła się na dwa silnie spolaryzowane stronnictwa. Spora część szlachty, popierana przez króla, uznawała że Rzeczpospolitą może uratować teraz jedynie radykalna przebudowa panującego ustroju. Już w czasie sejmu rozbiorowego (1773-1775) podjęto decyzje o powołaniu Rady Nieustającej, mającej poprawić rządzenie w kraju. jak również powołano Komisję Edukacji Narodowej (1773) mającą poprawić sytuację szkolnictwa. Z kolei reszta szlachty, w tym wielcy magnaci i urzędnicy, a przede wszystkim hetmani, widzieli w panującym ustroju jedyną szansę na zachowanie bytu państwowego. Ciągłe walki pomiędzy tymi dwoma stronnictwami doprowadziły do trzech najważniejszych wydarzeń XVIII wieku – uchwalenia konstytucji, Targowicy i insurekcji kościuszkowskiej, która ostatecznie zakończyła nasz byt państwowy.

Czasy Stanisława Augusta Poniatowskiego to także odrodzenie naszej kultury, mecenatu artystycznego, okres powstania wielu dzieł i działalności wybitnych twórców, wspieranych nieraz przez króla i równocześnie zaangażowanych w życie polityczne.