Michał Anioł Wygnanie z raju - opis, interpretacja i analiza fresku

 

„Wygnanie z raju” - opis i analiza

„Wygnanie z raju” to jeden z fresków namalowanych przez Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej na początku XVI w.

Malowidło zostało skomponowane przez artystę na zasadzie symetrii i kontrastu. Układ fresku jest wyraźnie dwudzielny: widać tu dwie biblijne sceny rozdzielone sylwetką drzewa, które stanowi centralny motyw fresku. Po lewej stronie Michał Anioł przedstawił moment, w którym Adam i Ewa popełniają grzech pierworodny, spożywając owoc z zakazanego drzewa.

Postaci mężczyzny i kobiety są nagie i wspaniale zbudowane. Adam przypomina olimpijskiego atletę, został namalowany z profilu w postawie sportowej. Ciężar jego ciała opiera się na jednej – wysuniętej do przodu – nodze, widać dobrze zarysowane biodro i mięśnie ręki, którą mężczyzna trzyma się gałęzi zakazanego drzewa. Ewa z kolei została przedstawiona w pozycji leżącej. Łokciem jednej ręki opiera się o podłoże, drugą dłonią leniwie sięga w stronę węża, który podaje jej owoc.

Krajobraz Edenu jest raczej ubogi: Michał Anioł umieścił tu jedynie skałę, drzewo i fragment zielonej trawy.

W prawej części fresku została przedstawiona scena późniejsza: wygnanie pierwszych ludzi z raju. Widać tu groźnego anioła odzianego w czerwoną szatę, który kieruje w stronę Adama i Ewy miecz. Ostrze styka się z karkiem mężczyzny próbującego je od siebie odsunąć. Ludzie wygnani z raju są skuleni, co zniekształca ich ciała. Na twarzach prarodziców maluje się smutek i przerażenie. Ewa lękliwie spogląda za siebie.

„Wygnanie z raju” - interpretacja

Michał Anioł interesująco przekłada biblijną historię na język malarski. Wyobrażenie o rajskim szczęściu koncentruje się tu wokół ciała. Fizyczność Adama i Ewy jest idealna i realizuje wzorce przypisywane przez sztukę mężczyźnie i kobiecie. Adam to typ sportowca o wspaniale wyrzeźbionym ciele. Ewa natomiast przyjmuje pozę charakterystyczną dla aktu eksponującego piękno kobiecej sylwetki.

Ta pierwsza wizja całkowicie kontrastuje z cielesnością ludzi wygnanych z raju. Ich fizyczność jest zwyczajna, można rzec – ludzka i niedoskonała, nie pełni już funkcji estetyczno-zmysłowej. Artysta ukazuje w ten sposób karę, jaką Bóg nakłada na Adama i Ewę, a która polega na – przede wszystkim – nagłym zawstydzeniu się własną cielesnością, która wcześniej była dla nich naturalna. Postawa pierwszych ludzi, tak jak przedstawił to artysta, może symbolizować zapowiedzianą przez Boga konieczność ciężkiej pracy oraz, w przypadku kobiety, trudy macierzyństwa. W tym sensie – mięśnie mężczyzny nie służą już jedynie prezencji, zaś kobiece piękno może zostać zniweczone przez macierzyństwo.

Warto również zwrócić uwagę na postać węża, który wraz z drzewem zajmuje centralną część fresku. Wydaje się, że ma on wyraźnie cechy kobiece: długie włosy i piersi. Kobiecość jest więc pojmowana tutaj jako niebezpieczna i szatańska. Drzewo natomiast stanowi symbol życia. Po lewej stronie jego gałęzie pokryte są zielonymi liśćmi i owocami symbolizującymi dobrobyt i urodzaj. W części przedstawiającej wygnanie z raju elementy te zostały odjęte, co może oznaczać śmierć jako konsekwencję grzechu pierworodnego.

Michał Anioł „Wygnanie z raju”/ michelangelogallery.org