Kompozycja „Nad Niemnem”
Kompozycja powieści jest zamknięta. Wszystkie wątki, które w niej występują, zostają zakończone (finalizm).
Powieść prezentuje szerokie tło społeczne, przyrodnicze oraz obyczajowe, a jej akcja rozgrywa się na dwóch płaszczyznach: w teraźniejszości i przeszłości.
Elementem wiążącym teraźniejszość z przeszłością są dwie mogiły (klamra dwóch mogił): grób Jana i Cecylii (z XVI w. – symbol bohaterstwa pracy) oraz grób powstańców z XIX w. (symbol bohaterstwa, walki i braterstwa).
Narracja w „Nad Niemnem”
Narracja obywa się na dwu płaszczyznach: to, co odgrywa się w teraźniejszości, zostaje opowiedziane w sposób realistyczny, natomiast czas miniony przedstawiony jest w sposób aluzyjny, za pomocą symbolów i znaków, z licznymi niedomówieniami.
Tekst staje się momentami poetycki (poetyzacja języka polega głównie na wprowadzeniu piosenek – szczególnie, gdy w tekście pojawiają się wiejskie obyczaje).
Narrator „Nad Niemnem” to narrator wszechwiedzący. Z jednej strony jest on piewcą rodzinnego krajobrazu, z drugiej – to pozytywista, ale nastawiony krytycznie względem niektórych idei i postulatów. Narrator pełni funkcję moralnego autorytetu oraz obserwatora opisywanych zdarzeń.