Caravaggio Ofiarowanie Izaaka - opis, interpretacja, analiza

 

Opis i analiza

„Ofiarowanie Izaaka” to dzieło, w którym Caravaggio sięgnął po tematykę biblijną. Malarz przedstawił tu scenę z Księgi Rodzaju, w której Abraham w ostatniej chwili przed złożeniem swojego syna w ofierze Bogu zostaje powstrzymany przez Bożego wysłannika. Jest to więc moment tragiczny i właśnie w taki sposób artysta go zwizualizował. Na pierwszym planie rozgrywa się dramatyczna scena: Abraham trzyma wyrywającego się Izaaka i przykłada mu  do gardła nóż. Jednocześnie wzrok odbiorcy podąża za spojrzeniem patriarchy – w stronę anioła, który powstrzymuje mężczyznę od ostatecznego ciosu i wskazuje na baranka, znajdującego się po prawej stronie, tuż przy głowie Izaaka.

Cała scena została przedstawiona w dużym zbliżeniu. Odbiorca dokładnie może przyjrzeć się szczegółom wyglądu Abrahama i mimice jego twarzy. Pomimo wyrazistej ekspresji, trudno jednoznacznie odczytać, co wyraża oblicze patriarchy. Kluczowy szczegół anatomiczny, a więc oczy, znajduje się tutaj w cieniu i widzi je jedynie rozmawiający z Abrahamem anioł. Spokój i stanowczość Bożego wysłannika, a także stojącego obok baranka zostają wyraźnie skontrastowane z zachowaniem ojca i syna. Z kolei w tle Caravaggio przedstawił oddalony pejzaż: pola i jakąś budowlę przypominającą zamek.

Obraz posiada wyrazistą kolorystykę: uwagę przyciąga przede wszystkim czerwona szata Abrahama. Ponadto dominują barwy ciemne, a dynamika sceny jest osiągana głównie za pomocą odpowiedniego operowania światłocieniem.

Interpretacja

Obraz Caravaggia bardzo dobrze wpisuje się w klimat epoki baroku. Malarza interesuje tematyka religijna w jej najbardziej dramatycznym wymiarze – ostatecznego ludzkiego wyboru. W interpretacji biblijnego motywu szczególną uwagę zwraca sposób przedstawienia ofiary. Malarz odbiera jej bowiem wszelkie cechy aktu religijnego. Nagi Izaak trzymany za gardło tuż nad ziemią jest tu zarzynany jak zwierzę. W jego oczach widzimy obłędne przerażenie. Postać młodzieńca została więc całkowicie odarta z ludzkiej godności. Co więcej, wyraz twarzy Izaaka wyraźnie kontrastuje ze spokojem baranka, który na pewno przeczuwa, co go czeka. Pojawia się tu więc zadziwiająca synteza świata ludzkiego i animalistycznego. To co zwierzęce przejawia się w człowieku, a to co ludzkie istnieje w zwierzęciu.

Swoistą syntezą tych elementów jest postać Abrahama, który ma zamiar zamordować własnego syna. Malarz wydobywa cały tragizm tej sytuacji. Patriarcha ulega tu swoistej dehumanizacji, przypomina okrutnego demona pałającego żądzą krwi, co podkreśla symbolika jego czerwonej szaty. Jednocześnie Abraham pozostaje nierozwikłaną tajemnicą, ponieważ prawdę o jego uczuciach zna tylko anioł patrzący mu w oczy. Wydaje się, że Bóg, którego znakiem jest jego wysłannik, stanowi u Caravaggia źródło moralnego porządku rzeczy. Jego interwencja ustanawia etyczny ład, w którym nie ma miejsca na okrucieństwo. Bóg nie występuje tu jako Ten, który nakazał Abrahamowi ofiarę, ale jako Ten, który jej zabronił.

Właściwe widzenie świata, szacunek dla ludzkiej godności i życia ma w ujęciu Caravaggia fundament metafizyczny i wynika z boskiego natchnienia. Baranek jest tu z kolei istotnym symbolem mesjańskim. Anioł wskazuje, że to on ma być złożony w ofierze zamiast Izaaka. Baranek symbolizuje zatem Chrystusa, zwłaszcza przez spokój, który maluje się na jego prawie ludzkim obliczu. Caravaggio nawiązuje do proroctwa Izajasza, który porównuje przyszłego Emmanuela do baranka „spokojnie prowadzonego na rzeź”. Izaak nie chce umierać, natomiast Chrystus dobrowolnie złoży swoje życie w ofierze. Tym samym śmierć Jezusa skupi w sobie trzy elementy: zwierzęcy (baranek), ludzki i boski.

Ofiarowanie Izaaka, Caravaggio