Caravaggio Narcyz - opis, interpretacja i analiza obrazu

Opis i analiza

„Narcyz” włoskiego, barokowego artysty Caravaggia przedstawia scenę mitologiczną. Na obrazie widać młodzieńca, który wpatruje się w swoje odbicie w wodzie. Uwaga malarza skupia się tylko i wyłącznie na tej postaci, w tle nie widać żadnego pejzażu. W dziele Caravaggia przeważają ciemne barwy. Narcyz niejako wyłania się z otaczającego go mroku. Jego postać jest wyraźnie oświetlona, dzięki czemu artysta osiąga wrażenie głębi obrazu. Ponadto posługiwanie się techniką światłocienia przywodzi na myśl sceniczną prezentację postaci, z jaką mamy do czynienia w teatrze. Oczywiście jest to wrażenie odbiorcy współczesnego, ponieważ w czasach Caravaggio przedstawienia odbywały się przy zapalonym świetle.

Narcyz niebezpiecznie nisko pochyla się nad taflą wody. Wydaje się, że za chwilę zostanie pochłonięty przez głębinę. Bohater jest wyraźnie skupiony na własnym odbiciu, na co wskazuje jego postawa i mimika twarzy. Ma on uchylone usta, opiera się obiema rękoma o brzeg, przyklęka na jednym kolanie. Kompozycja obrazu ma charakter wertykalny i opiera się na opozycji górnej i dolnej części obrazu. Jednocześnie cechuje ją wyraźny paralelizm elementów (Narcyz i jego odbicie).

Interpretacja

Caravaggio sięgając po mit o Narcyzie, dokonuje jego reinterpretacji. Malarz wydobywa z mitologicznej historii sensy uniwersalne, na co wskazuje chociażby strój młodzieńca, charakterystyczny dla mody siedemnastowiecznej, współczesnej artyście. Idealnie gładka tafla wody spełnia tu funkcję lustra, w którym przegląda się bohater. Znamienne jest jednak to, że trudno odnieść wrażenie, iż Narcyz Caravaggia zakochał się w swoim obliczu. Na jego twarzy nie widać wcale miłosnego uniesienia, ale raczej smutek i zadziwienie. Przeglądanie się w wodzie jest więc tu przede wszystkim metaforą samopoznania, którego efekty mogą okazać się dla poznającego podmiotu bardzo zaskakujące.

Obraz barokowego malarza ma zatem wymiar epistemologiczny (odnoszący się do teorii poznania). Bardzo istotna jest tu opozycja powierzchni, na której znajduje się Narcyz i głębi wody, w której jest jego oblicze. Wejrzenie w głąb własnego wnętrza nie oznacza u Caravaggia samouwielbienia, ale kontemplację. Włoski malarz dostrzega w micie znaczenia psychologiczne. Jednocześnie ciemna kolorystyka obrazu i gra światłocienia nadaje całości wymiar tajemnicy, ale też niepokoju.

Można odnieść wrażenie, że Narcyz jest tak zahipnotyzowany prawdą o sobie, że za chwilę zostanie wciągnięty przez własne odbicie. Poznawanie siebie jest tu więc procesem niebezpiecznym, może prowadzić do rezygnacji z otaczającego świata i przejścia na stronę śmierci. Być może dlatego Narcyz wypełnia całą przestrzeń obrazu, nie ma wokół niego nawet elementów przyrody, ponieważ nie są one dla niego istotne. Granicę pomiędzy głębią i powierzchnią wody można interpretować jako granicę pomiędzy życiem i śmiercią. Obraz Caravaggia posiada zatem rozbudowane sensy metaforyczne. Dzieło jest refleksją nad tajemnicą ludzkiej duchowości.

Narcyz, Caravaggio (1597-1599)