Mahdi z Sudanu - kim był, historia. Powstanie Mahdiego - przyczyny, skutki

W religii islamskiej „Mahdi” jest w pewnym sensie odpowiednikiem chrześcijańskiego Mesjasza. Ma to być prorok, który przybędzie na Ziemię tuż przed końcem świata, po to by oczyścić wiarę i poprowadzić wiernych ku zwycięstwu nad siłami ciemności. Jak łatwo się domyślić, tytuł ten pełni bardzo ważną rolę dla wielu odłamów religii islamskiej i niesie ze sobą wielką moc przekonywania, stąd też w historii zdarzało się wielokrotnie, że szczególnie potężni (bądź chcący zyskać potęgę) władcy i kapłani ogłaszali się „przybyłym Mahdim”. Do najsłynniejszego z takich wypadków doszło w drugiej połowie XIX wieku w Sudanie, a wydarzenie to doprowadziło do konfliktu zbrojnego, zwanego powstaniem Mahdiego.

W roku 1881 islamski kaznodzieja, Muhammad Ahmad Ibn Abd Allah, ogłosił się nowym prorokiem – Mahdim, który miał utorować drogę do zwycięstwa nad złem i końca świata. Szybko zaczął on zdobywać popularność wśród Sudańczyków i zaczął gromadzić armię, złożoną ze swoich zwolenników.

W tym właśnie okresie Sudan i Egipt znajdowały się w dosyć skomplikowanej sytuacji polityczno – ekonomicznej. Egipt był formalnie od wieków podporządkowany Imperium Osmańskiego, mimo zachowania specyficznej odrębności administracyjnej. Od czasu powstania Kanału Sueskiego jednak coraz większą rolę w tym państwie odgrywali dyplomaci z Wielkiej Brytanii. Droga przez Egipt i jego kanał znacznie ułatwiała drogę pomiędzy Indiami a metropolią, stąd też Kanał Sueski był w praktyce pod kontrolą brytyjską, którzy nie życzyli sobie destabilizacji sytuacji w tym rejonie. W tym też okresie Sudan był pod formalnym zwierzchnictwem i zarządem Egiptu. Władza egipska spotykała się jednak w tym kraju z niechęcią. Stąd też duże poparcie dla nowego Mahdiego, który to obiecywał stworzenie nowego porządku.

W latach 1882 – 1883 mahdyści odnieśli serię zwycięstw nad armią egipską, zaś w roku 1885 odnieśli wielki sukces, jakim było oblężenie i zdobycie Chartumu, bronionego przez siły brytyjsko – egipskie pod dowództwem generała Charlesa George'sa Gordona, który sam zginął w czasie szturmu miasta. Mahdi stał się na krótki czas panem całego Sudanu, przeniósł też wkrótce swoją „stolicę” do Omdurmanu. Jednakże zaledwie w kilka miesięcy po tym sukcesie Mahdi zachorował na tyfus i zmarł. Przewidując taką możliwość, wyznaczył on przed śmiercią trzech następców, co jednak nie uchroniło Sudanu przed walkami o władzę pomiędzy różnymi frakcjami. Ostatecznie  władzę przejął Abdullah Ibn-Mohammed, bliski współpracownik Mahdiego. W ciągu kilku lat umocnił on znacznie swoją władzę w Sudanie, przekształcając go w silne państwo religijne, oparte na legendzie swojego proroka. W  międzyczasie doszło też do konfliktu z chrześcijańską Etiopią, zakończonego najazdem sił etiopskich w roku 1889.

Tymczasem Wielka Brytania, upokorzona klęską pod Chartumem, przygotowywała się do uderzenia odwetowego. Egipt został praktycznie zajęty przez siły brytyjskie, które podporządkowały sobie całą administrację i wojsko. Doszło do wzmocnienia sił i przeszkolenia armii egipskiej. W 1896 roku nowy dowódca sił brytyjsko – egipskich, lord Horatio Herbert Kitchener, rozpoczął kampanię wymierzoną przeciwko Sudanowi i mahdystom.

2.09.1898 roku doszło do słynnej bitwy pod Omdurmanem. Brytyjczycy użyli wtedy na dużą skalę nowej i śmiercionośnej broni – karabinów maszynowych. Mimo ogromnej przewagi liczebnej wroga, Brytyjczycy utracili jedynie kilkudziesięciu zabitych. Tymczasem atakująca frontalnie na pozycje karabinów maszynowych armia mahdystów została w straszliwy sposób zmasakrowana, jej straty liczono w dziesiątkach tysięcy. Abdullah został zmuszony do ucieczki (schwytano i zabito go rok później). Bitwa ta zrobiła ogromne wrażenie zarówno na samych Brytyjczykach, jak i całym świecie, stając się jednym z symboli epoki.

Klęska w bitwie pod Omdurmanem była właściwie końcem niepodległości Sudanu. Do roku 1899 został on opanowany przez Brytyjczyków i Egipcjan, potem zaś oczywiście spacyfikowany. Grobowiec Mahdiego został zburzony, a jego szczątki wyrzucone do Nilu. Sudan stał się formalnie terytorium wspólnie zarządzanym przez Egipt i Wielką Brytanie, w praktyce jednak, w związku faktyczną kontrolą tej ostatniej nad Egiptem, Brytyjczycy zdobyli w wyniku tej wojny dwie nowe kolonie.