Składniki pokarmowe możemy podzielić:
1. pod względem budowy chemicznej na:
• organiczne – cukry, tłuszcze, białka
• nieorganiczne – woda, sole mineralne
2. pod względem roli jaką pełnią w organizmie na:
• budulcowe – zaliczamy tutaj białka i niektóre sole mineralne, które służą jako materiał do budowy organizmu;
• energetyczne – zaliczamy tutaj tłuszcze i cukry, które są źródłem energii niezbędnej do przeprowadzenie wszystkich procesów życiowych oraz utrzymania stałej temperatury ciała;
• regulujące – zaliczamy tutaj witaminy, a także wodę i sole mineralne, które wpływają na prawidłowy przebieg procesów zachodzących w organizmie oraz regulują funkcjonowanie narządów wewnętrznych;
Omawiając białka obecne w pożywieniu człowieka, warto znać różnice pomiędzy białkami niepełno- i pełnowartościowe. Białka pełnowartościowe zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne dla człowieka w odpowiednim wzajemnym stosunku (są to przede wszystkim białka zwierzęce). Białka niepełnowartościowe to białka gównie roślinne, które nie posiadają wcale lub posiadają tylko wybrane aminokwasy egzogennych, lub też posiadają je w nieodpowiednich proporcjach.
W przypadku tłuszczy ważnych w prawidłowym odżywianiu się człowieka, kluczową rolę odgrywają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Są to kwasy egzogenne dla ludzi i ich brak w diecie prowadzi do stanów chorobowych. Zaliczane są do nich kwas linolowy (LA, należący do kwasów omega-6), kwas α-linolenowy (ALA, zaliczany do kwasów omega-3), kwas eikozapentaenowy (EPA), kwas dokozaheksaenowy (DHA) i kwas arachidonowy (AA).
Więcej na temat białek, cukrów, tłuszczów, wody oraz soli mineralnych w dziale:
Komórka: Budowa chemiczna (TUTAJ)
Witaminy są to organiczne związki o zróżnicowanej budowie chemicznej, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pod względem rozpuszczalności możemy podzielić je na:
• witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – A, D, E, K;
• witaminy rozpuszczalne w wodzie – B1, B2, B6, B11, B12, PP, C.
|
Witamina |
Rola |
Źródła |
Skutki niedoboru |
|
A |
odgrywa istotną rolę w odbieraniu wrażeń wzrokowych; odpowiada za prawidłowy rozwój kości, skóry, włosów i paznokci; |
mleko, masło, jaja, tran, marchew, pomidory, wątroba; |
niedowidzenie o zmroku (kurza ślepota); |
|
D |
wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforową |
wątroba, mleko, jaja, drożdże; |
krzywica; |
|
E |
utrzymuje prawidłowy stan napięcia mięśni; |
oleje roślinne, mleko, jaja, ryby; |
osłabienie mięśni; obniżenie płodności; |
|
K |
odpowiada za prawidłowy przebieg procesu krzepnięcia krwi; |
brokuły, brukselka, szpinak; |
słaba krzepliwość krwi – podatność na krwotoki; |
|
B1 |
jest składnikiem enzymów utleniających węglowodany i aminokwasy; |
wątroba, mięso, drożdże; |
choroba beri-beri;
|
|
B2 |
jest składnikiem koenzymu FAD enzymu odpowiedzialnego za prawidłowy przebieg procesu utleniania; |
wątroba, sery, jaja, mleko; |
przy dużym niedoborze obniżenie sprawności umysłowej; |
|
B6 |
uczestniczy w przemianach aminokwasów; |
banany, rośliny strączkowe, wątroba, mięso; |
niedobór jest rzadko stwierdzany; |
|
B 11 |
wchodzi w składy enzymów odpowiedzialnych za biosyntezę nukleotydów DNA; |
wytwarzana przez bakterie flory jelitowej; |
zaburzenie produkcji czerwonych krwinek (anemia złośliwa);u kobiet w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej płodu; |
|
B 12 |
wchodzi w składy enzymów przetwarzających zasady azotowe; |
wytwarzana przez bakterie flory jelitowej; |
anemia złośliwa; |
|
C |
niezbędna w syntezie kolagenu; przyspiesza gojenie się ran; |
owoce cytrusowe, porzeczki, truskawki; |
szkorbut; |
|
PP |
jest składnikiem koenzymów NAD+ i NADP+ wchodzących w skład enzymów odpowiedzialnych za prawidłowy przebieg procesu utleniania i redukcji; |
wątroba, sery, jaja, mleko; |
uczucie zmęczenia, depresja, zaburzenia pamięci,pelagra; |
Kolejnym ważnym składnikiem pożywienia człowieka jest błonnik, inaczej nazywany włóknem pokarmowym. Jest to mieszanina różnych związków polisacharydowych m.in. celulozy, hemicelulozy, pektyny, gum roślinnych oraz niepolisacharydowych jak ligniny i kutyny, które nie są trawione przez enzymy układu pokarmowego. Błonnik w diecie m.in. zmniejsza wchłanianie się trójglicerydów i cholesterolu, co wiąże się z obniżeniem ciśnienia tętniczego, spowalnia trawienie i wchłanianie węglowodanów, przyspiesza perystaltykę jelit, sprzyja rozwojowi korzystnej mikroflory jelitowej oraz zwiększa sytość posiłków.