Składniki pokarmowe – podział i funkcje

Składniki pokarmowe możemy podzielić:

1. pod względem budowy chemicznej na:
• organiczne – cukry, tłuszcze, białka
• nieorganiczne – woda, sole mineralne

2. pod względem roli jaką pełnią w organizmie na:
• budulcowe – zaliczamy tutaj białka i niektóre sole mineralne, które służą jako materiał do budowy organizmu;
• energetyczne – zaliczamy tutaj tłuszcze i cukry, które są źródłem energii niezbędnej do przeprowadzenie wszystkich procesów życiowych oraz utrzymania stałej temperatury ciała;
• regulujące – zaliczamy tutaj witaminy, a także wodę i sole mineralne, które wpływają na prawidłowy przebieg procesów zachodzących w organizmie oraz regulują funkcjonowanie narządów wewnętrznych;

Omawiając białka obecne w pożywieniu człowieka, warto znać różnice pomiędzy białkami niepełno- i pełnowartościowe. Białka pełnowartościowe zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne dla człowieka w odpowiednim wzajemnym stosunku (są to przede wszystkim białka zwierzęce). Białka niepełnowartościowe to białka gównie roślinne, które nie posiadają wcale lub posiadają tylko wybrane aminokwasy egzogennych, lub też posiadają je w nieodpowiednich proporcjach. 

W przypadku tłuszczy ważnych w prawidłowym odżywianiu się człowieka, kluczową rolę odgrywają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Są to kwasy egzogenne dla ludzi i ich brak w diecie prowadzi do stanów chorobowych. Zaliczane są do nich kwas linolowy (LA, należący do kwasów omega-6), kwas α-linolenowy (ALA, zaliczany do kwasów omega-3), kwas eikozapentaenowy (EPA), kwas dokozaheksaenowy (DHA) i kwas arachidonowy (AA).

Więcej na temat białek, cukrów, tłuszczów, wody oraz soli mineralnych w dziale:
Komórka: Budowa chemiczna (TUTAJ)

Witaminy są to organiczne związki o zróżnicowanej budowie chemicznej, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pod względem rozpuszczalności możemy podzielić je na:

• witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – A, D, E, K;
• witaminy rozpuszczalne w wodzie – B1, B2, B6, B11, B12, PP, C.

Witamina	Rola	Źródła	Skutki niedoboru
A	odgrywa istotną rolę w odbieraniu wrażeń wzrokowych; odpowiada za prawidłowy rozwój kości, skóry, włosów i paznokci;	mleko, masło, jaja, tran, marchew, pomidory, wątroba;	niedowidzenie o zmroku (kurza ślepota); zmiany skórne; kruche paznokcie;
D	wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforową	wątroba, mleko, jaja, drożdże;	krzywica; osteoporoza; osłabienie i wypadanie zębów;
E	utrzymuje prawidłowy stan napięcia mięśni; odpowiada za prawidłowy przebieg czynności rozrodczych;	oleje roślinne, mleko, jaja, ryby;	osłabienie mięśni; obniżenie płodności;
K	odpowiada za prawidłowy przebieg procesu krzepnięcia krwi;	brokuły, brukselka, szpinak;	słaba krzepliwość krwi –  podatność na krwotoki;
B1	jest składnikiem enzymów utleniających węglowodany i aminokwasy;	wątroba, mięso, drożdże;	choroba beri-beri;
B2	jest składnikiem koenzymu FAD enzymu odpowiedzialnego za prawidłowy przebieg procesu utleniania;	wątroba, sery, jaja, mleko;	przy dużym niedoborze obniżenie sprawności umysłowej;
B6	uczestniczy w przemianach aminokwasów; poprawia odporność organizmu;	banany, rośliny strączkowe, wątroba, mięso;	niedobór jest rzadko stwierdzany; stany zapalne skóry; podatność na infekcje;
B 11	wchodzi w składy enzymów odpowiedzialnych za biosyntezę nukleotydów DNA;	wytwarzana przez bakterie flory jelitowej;	zaburzenie produkcji czerwonych krwinek (anemia złośliwa);u kobiet w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej płodu;
B 12	wchodzi w składy enzymów przetwarzających zasady azotowe;	wytwarzana przez bakterie flory jelitowej;	anemia złośliwa;
C	niezbędna w syntezie kolagenu; przyspiesza gojenie się ran; poprawia odporność organizmu;	owoce cytrusowe, porzeczki, truskawki;	szkorbut; zmniejszenie odporności;
PP	jest składnikiem koenzymów NAD+ i NADP+ wchodzących w skład enzymów odpowiedzialnych za prawidłowy przebieg procesu utleniania i redukcji;	wątroba, sery, jaja, mleko;	uczucie zmęczenia, depresja, zaburzenia pamięci,pelagra;

Kolejnym ważnym składnikiem pożywienia człowieka jest błonnik, inaczej nazywany włóknem pokarmowym. Jest to mieszanina różnych związków polisacharydowych m.in. celulozy, hemicelulozy, pektyny, gum roślinnych oraz niepolisacharydowych jak ligniny i kutyny, które nie są trawione przez enzymy układu pokarmowego. Błonnik w diecie m.in. zmniejsza wchłanianie się trójglicerydów i cholesterolu, co wiąże się z obniżeniem ciśnienia tętniczego, spowalnia trawienie i wchłanianie węglowodanów, przyspiesza perystaltykę jelit, sprzyja rozwojowi korzystnej mikroflory jelitowej oraz zwiększa sytość posiłków.