Trzustka to wąski i długi gruczoł położony zaotrzewnowo przy tylnej ścinanie jamy brzusznej, w jej górnej części, na wysokości I i II kręgu lędźwiowego. W rzucie czołowym narząd ten ma kształt litery S. Trzustka jest barwy żółtoróżowej (kolor żółty pochodzi od zgromadzonej na jej powierzchni tkanki tłuszczowej) lub szaroróżowej, mierzy od 12-20 cm i waży 70-90 gram . Ma zrazikową budowę, a jej miąższ jest miękki i zwarty.
Pod względem funkcjonalnym trzustkę dzielimy na część:
• wewnątrzwydzielniczą, czyli hormonalną – związaną czynnościowo z układem dokrewnym, która odpowiada za produkcję hormonów (m.in. insuliny i glukagonu);
• zewnątrzwydzielniczą, czyli trawienną – związaną czynnościowo z układem pokarmowym, która odpowiada za produkcją soku trzustkowego;
W obrębie trzustki wyróżnić możemy:
• głowę – położona najbardziej na prawo, najszersza część trzustki, która leży wewnątrz pętli dwunastniczej;
• trzon – ma kształt trójściennego graniastosłupa ciągnącego się poprzecznie ku stronie lewej, gdzie kończy się ogonem; sąsiaduje z tylną ścianą żołądka, a w dolnej części dosięga śledziony; na trzonie wyróżnić możemy trzy powierzchnie (przednią, dolną i tylną) i trzy brzegi (górny, przedni i dolny);
• ogon – zazwyczaj spłaszczony lewy koniec trzustki biegnący w więzadle przeponowo-śledzionowym; sąsiaduje z wnęką nerki i śledziony.
 |
| Wygląd trzustki w rzucie czołowym na jej przednią powierzchnię. |
Funkcje trzustki:
• produkcja soku trzustkowego;
• wydzielanie hormonów (insulina, glukagon).
Trzustka ma budowę pęcherzykową – pomiędzy jej pęcherzykami wydzielniczymi rozmieszczone są nieregularnie wysepki Langerhansa, które stanowią gruczoł dokrewny.
Wysepki te zbudowane są z:
• komórek A (alfa) – produkujących glukagon;
• komórek B (beta) – produkujących insulinę;
• komórek D (delta) – produkujących somastatynę;
• komórek F (komórki polipeptydowe) – produkujących polipeptyd trzustkowy;
Część wewnątrzwydzielnicza trzustki odpowiedzialna jest za produkcje soku trzustkowego, który składa się enzymów trawiennych. Najważniejsze z nich to:
• amylaza trzustkowa;
• trypsynogen, chymotrypsynogen (aktywowane w dwunastnicy do trypsyny i chymotrypsyny);
• lipaza trzustkowa.
Trzustka zaopatrzona jest w dwa przewody (przewód trzustkowy i przewód trzustkowy dodatkowy), które zbierają i odprowadzają sok trzustkowy do zstępującej części dwunastnicy.