Koran (Al-Qur’an – czytanie, recytacja; inne nazwy: Księga Boga, Napomnienie, Słowo Boga) to święta księga islamu, którą Allah objawił Mahometowi za pośrednictwem archanioła Gabriela w latach 610-632. Dlatego według muzułmanów twórcą Koranu jest sam Bóg. Wyznawcy islamu wierzą także, iż tekst koraniczny jest odbiciem Matki Księgi znajdującej się w niebiosach.
Objawienie nie było spisywane od razu, gdyż Muhammad był niepiśmienny i żył w kulturze oralnej. Dopiero po jego śmierci rozpoczęto prace nad tekstem. Wówczas okazało się, że wśród towarzyszy i słuchaczy proroka krąży kilka wersji Objawienia. Stąd narodziła się potrzeba ustalenia kanonicznego przekazu. Powstał z inicjatywy kalifa Usmana ortodoksyjny komitet pod przewodnictwem Zajda ibn Sabita, który określił wspólną wersję w 651 r. Według tradycji po tym wydarzeniu spalono wersje pierwotne, a ustalony tekst rozesłano po imperium.
Część naukowców postuluje jednak na podstawie odkryć archeologicznych późniejszą datę redakcji Koranu. Odwołują się oni do egzemplarzy Księgi znalezionych w meczecie w mieście Sana'a w Jemenie w 1971 r. Wskazują one bowiem jednoznacznie, że w VII wieku Koran jeszcze nie istniał w obecnej formie. Oznacza to, że tekst ewoluował w czasie, jest zabytkiem historycznym, zmieniał się – a jest to bluźnierstwo z punktu widzenia muzułmańskiego.
Koran podzielony jest na 114 sur (rozdziałów), które z kolei dzielą się na aje (wersety). Jest ich w sumie 6226. Sury ułożone są od najdłuższej do najkrótszej, z wyjątkiem pierwszej – otwierającej (Al-Fatiha). Rozróżnia się 90 sur mekkańskich i 24 sury medyńskie, ze względu na miejsce ich objawienia. Układ materiału jest nie chronologiczny.
W surach mekkańskich Mahomet jest bardziej prorokiem niż politykiem – są bardziej uduchowione, poetyckie, jest więcej wykrzyknień. Zawierają wyznanie wiary, określają przymioty etyczne, obowiązki człowieka wobec Boga oraz omawiają niektóre sprawy dotyczące życia pozagrobowego. W surach medyneńskich Mahomet występuje bardziej w roli przywódcy, który prowadzi społeczność – są one bardziej wyważone, dłuższe, dotyczą przede wszystkim spraw społecznych oraz przepisów rytualnych.
Styl koraniczny cechuje się: brakiem ciągłości myśli, aluzyjnością i brakiem konkretów, przypadkowym zestawianiem wersetów, fragmentarycznością (zdania są urywane, niedokończone), sprzecznością (wersety wykluczają się wzajemnie). Równocześnie Koran uważany jest za doskonały pomnik języka arabskiego i arcydzieło literackie.
Chociaż Koran jest objawieniem Boga i człowiek nie powinien nic w tekście zmieniać, to jednak dla ułatwienia lektury wprowadzono: tytuły sur, numery sur, podział na wersety oraz aparat samogłoskowo-gramatyczny (znaki diakrytyczne i samogłoski Koran zyskał w VIII w.).
Ponieważ tekst Koranu jest pełen zwrotów poetyckich, archaicznych i niejasnych dla przeciętnego odbiorcy, powstała nauka o egzegezie tekstu koranicznego. Obecnie można wyróżnić dwa główne jej nurty: modernistyczny (jego zwolennicy uwzględniają w interpretacji osiągnięcia nauki i wartości Zachodu; rozumienie Księgi w duchu nowoczesności) i tradycjonalistyczny (jego zwolennicy traktują Koran dosłownie). Poszczególne interpretacje Koranu zależą także m.in. od przynależności ich autorów do konkretnych odłamów islamu oraz ugrupowań politycznych.
Tekst Koranu był od początku przeznaczony do recytacji, stąd muzułmanie do dziś uczą się go na pamięć. Panuje przekonanie, że nie trzeba go rozumieć w sensie językowym, ale trzeba znać. Zasady recytacji opracowano w X w. Obecnie istnieje 14 szkół tzw. recytacji zawodowej.
Koran postrzegany jest przez muzułmanów jako słowo Boga. Częściej bywa porównywany do Chrystusa (czyli „Słowa, które stało się Ciałem”) niż do Biblii. Stąd szczególnie traktowanie Koranu m.in. nie można go kłaść z innymi książkami, mogą dotykać go tylko „oczyszczeni”, a zniszczone kopie Księgi przechowywane są w meczetach lub w bibliotekach.
Koran jest źródłem doktryny religijnej i prawno-moralnej; stanowi podstawę dla prawa szariatu. Zawiera całą ideologię życia jednostkowego i społecznego wiernych, w tym ogólne zasady ustroju państwowego i wykładnie sposobu zachowania. Są w nim paralele i nawiązania do tradycji żydowskiej, chrześcijańskiej i staroarabskiej.
Koran został objawiony w swojej treści i formie (dogmat o „cudowności Koranu”), co oznacza, że jedyną dopuszczalną wersję stanowi Koran w języku arabskim. Nie można go tłumaczyć. Stąd tłumaczenia muzułmańskie ujmowane są jako interpretacje znaczenia, tzn. jeśli się pojawiają, to najczęściej na prawej karcie Koranu, a po lewej umieszczony jest tekst oryginalny. Jednak tłumaczenie nie ma wartości modlitwy, powinno się modlić po arabsku. Zdarza się, że po modlitwie następuje przekład, żeby wszyscy zrozumieli.
Po raz pierwszy Koran został przełożony na język łaciński około 1140 r. przez Roberta z Ketton. Na język polski pierwszego tłumaczenia z języka arabskiego dokonał Jan Murza Tarak Buczacki w 1858 r. Przez długi czas Koranu także nie drukowano. Pierwsza edycja drukowana została wydana dopiero w 1924 r. z inicjatywy króla Egiptu i Sudanu, Fu’ada.