Streszczenie
Na początku noweli poznajemy narratora, który najwyraźniej zostaje ranny – poszukuje schronienia w Apeninach, w bliżej nieokreślonej, opuszczonej posiadłości. Nie wiemy co właściwie się stało i dlaczego został ranny. Podczas pobytu w nieznajomym zamku ogląda i podziwia dzieła sztuki, które się w nim znajdują. W końcu dostrzega obraz, który swoim realizmem wywołuje u niego silne emocje, wręcz wstrząs. Przez godzinę stoi i podziwia płótno, a gdy ma go już dość, zaczyna szukać informacji na jego temat w znalezionej książce, w której znajdują się analizy obrazów w zamku. Następnie fabuła zamienia się w część owej książki, przedstawiającej historię powstania obrazu. Dowiadujemy się, że jego autorem jest ekscentryczny malarz, który w dziele umieścił portret swojej żony. Malowanie stało się dla niego obsesją do tego stopnia, że zupełnie przestał interesować się żywą kobietą. Gdy kończy swoje dzieło uznaje, że jest genialne i wówczas odkrywa również, że jego żona w międzyczasie umarła.
Geneza
Nowela Portret owalny jest jednym z najkrótszych utworów pisarza, po raz pierwszy został opublikowany w 1842 roku. Istnieje hipoteza, że to Thomas Sully zainspirował Poego do napisania noweli. Przyjaciel namalował bowiem obraz przedstawiający kobietę trzymającą w ręku medalion zawieszony na wstędze wokół jej szyi. Edgar Poe znał także obrazy Tintoretta, z których jeden ukazywał martwą córkę malarza. Wątek odejścia pięknej kobiety jest również obecny w wielu dziełach literackich, które z pewnością stanowiły lektury pisarza.
Problematyka
Głównym problemem podkreślonym w noweli jest opis niejednoznacznej relacji między sztuką a życiem. Autor fascynującego portretu kobiety tak zatracił się w swojej artystycznej pracy, że zadziałała ona na niego degeneracyjnie, unicestwiła jego ludzkie odruchy Ostatecznie doprowadziło ono do śmierci ukochanej. W ten sposób Poe zrównał sztukę ze śmiercią. Autor uważał także, że śmierć pięknej kobiety jest najlepszym i najciekawszym tematem poetyckim. W tekście sugeruje zatem, że je uroda jest dla niej jednocześnie wyrokiem.
Recepcja
Nowela Edgara Allana Poego miała wpływ na powstanie książki Oscara Wilde’a – Portret Doriana Graya. Wilde znał i komentował Portret owalny, a jego własny tekst jest udowodnieniem stopniowo uwidaczniającego się w świecie zła, w odniesieniu do tematu dzieła.
Pierwsza wersja noweli została opublikowana w pełniejszej wersji, w której na początku wyjaśnione zostają okoliczności zranienia narratora oraz wzmiankę o tym, że jako środek przeciwbólowy zażył opium. Poe zrezygnował później z tych dopowiedzeń by nadać utworowi wrażenie historii halucynacyjnej.
 |
| Ilustracja do noweli Portret owalny, Jean Paul Laurents / www.wikipedia.org.pl |