Geneza i znaczenie
Nazwa „frenezja” wywodzi się z francuszczyzny, gdzie słowo frenesie znaczy tyle, co „szaleństwo”. Frenezja jest typowym zjawiskiem okresu romantyzmu, bardzo często łączącym się z gotycyzmem. Nurt ten pojawił się przede wszystkim w obrębie powieści francuskiej (zwanej „czarnym” romansem). Do najważniejszych wyróżników tej tendencji należy wprowadzanie do utworu mrocznych i krwawych motywów. Najczęściej fabuła tego typu powieści dotyczy zbrodni lub szaleństwa. Niejednokrotnie motywem frenetycznym jest czarna magia i satanizm, stąd postaci charakterystyczne dla tego prądu mają cechy demoniczne.
Funkcjonowanie w romantyzmie
Prekursorami nurtu frenetycznego byli twórcy tacy, jak Matthew Gregory Lewis („Mich”), Charles Robert Maturin („Melmoth Wędrowiec”) oraz Wiktor Hugo („Han w Islandii”). W literaturze polskiej elementy frenetyczne można odnaleźć w liryce np. u Seweryna Goszczyńskiego w utworach takich, jak np. „Duch kosyniera” lub „Święto Trzeciego Maja”, gdzie, jak przytacza Alina Witkowska:
ciało porozbiorowej Polski porównane zostanie do poćwiartowanego padalca, którego członki drgają życiem
Frenezja romantyczna nie jest również obca Mickiewiczowi, zwłaszcza w balladzie „Lilie”, gdzie pojawia się motyw zabójstwa męża przez własną żonę lub w II części „Dziadów”, w której mamy do czynienia z motywem krwawego Upiora.
Bohaterowie frenetyczni najczęściej łamią nakazy moralne i decydują się na zawarcie sojuszu ze złem. Tendencja ta bardzo wyraźnie dochodzi do głosu we wczesnym powieściopisarstwie Zygmunta Krasińskiego. Można tu wymienić „Władysława Hermana” czy „Mściwego karła”. W drugim z wymienionych utworów bohaterka w celu zachowania pięknej skóry kąpie się we krwi dziewic i ukrywa ich martwe ciała.
Często zbrodni towarzyszy niepohamowana namiętność i żądza władzy. Tak jest w przypadku „Balladyny” Słowackiego. Tytułowa bohaterka, aby osiągnąć królewski tron nie cofnie się przed niczym, a pierwszym krokiem prowadzącym do celu jest zabójstwo własnej siostry. W podobnym nastroju jest utrzymana „Lila Weneda”, przedstawiająca walkę pomiędzy plemieniem Wenedów i Lechitów odbywającą się w tajemniczej scenerii Północy.