Zasada 4D - co oznaczała, na czym polegała, historia

Pokonane w 1945 roku Niemcy były krajem wyniszczonym wojną, bombardowaniami i zrujnowanymi gospodarczo, jednocześnie jednak już wtedy zdawano sobie sprawę z tego, jak ważną rolę strategiczną mogą odgrywać w zaczynającym się nowym konflikcie supermocarstw. Najpierw jednak siły okupacyjne stanęły przed trudnym zadaniem przywrócenia porządku w Niemczech. Kraj ten był przecież kilkanaście lat ostoją jednego z najbardziej zbrodniczych systemów totalitarnych w historii, nie brakowało ciągle zwolenników starej władzy i różnego rodzaju uwarunkowań politycznych. W celu łatwiejszego przeprowadzenia procesu przeobrażania państwa niemieckiego ze zrujnowanej pustyni w pełnoprawnego partnera mocarstwa przyjęły zasadę 4D – denazyfikacji, dekartelizacji, demilitaryzacji i demokratyzacji.

Denazyfikacja była zazwyczaj pierwszym etapem wprowadzania nowych porządków w strefach okupacyjnych. Ideologię nazistowską uznano za nielegalną i karaną, a w strefach wschodnich nierzadko działalność w partii była traktowana jako przestępstwo, karane nawet śmiercią. Władze prowadziły lustrację urzędników państwowych, usuwając wszystkich, którzy mieli powiązania z NSDAP wykraczające poza niezbędne w pracy stosunki. Prowadzono różne akcje mające na celu uświadomienie społeczeństwu ogromu zbrodni nazistowskich.

Powiązana z tymi działaniami była demilitaryzacja Niemiec. Uznano przede wszystkim, że należy zniszczyć ducha „pruskiego militaryzmu” - stąd też formalne rozwiązanie tego kraju związkowego. Armia niemiecka została praktycznie rozbrojona i rozwiązana, jednakże dalsze lata wykazały, że było to jedynie przejściowe – Niemcy byli potrzebni obu stronom Zimnej Wojny jako licząca się siła.

Dekartelizacja polegała na rozbiciu na mniejsze jednostki wielkich koncernów przemysłowych, które za czasów III Rzeszy stanowiły liczącą się siłę gospodarczą, ale i polityczną, głównie dzięki kontraktom zbrojeniowym, a często i pracy przymusowej. Wielkie kartele były rozbijane na małe firmy, a we wschodnich strefach zwykle nacjonalizowane.

Wreszcie starano się doprowadzić do demokratyzacji życia w Niemczech, pozwalając na wznowienie działalności przez wiele partii przedwojennych i przedreżimowych, jak również pozwalając na utworzenie nowych. Oczywiście, w sferach okupacji radzieckiej demokratyzacja była zjawiskiem jedynie pozornym i trwającym tylko tak długo, jak było to konieczne. Już wkrótce władzę przejęli tam „demokratycznie” wybrani socjaliści, wprowadzając znany wszędzie w bloku wschodnim system monopartyjny.