Co to jest synagoga
Synagogą (gr. „synagoge” – zebranie, zgromadzenie) nazywa się żydowski dom modlitwy. W przypadku judaizmu reformowanego używa się określenia tempel. W języku polskim popularna jest także nazwa „bożnica”.
Synagoga w judaizmie jest nie tylko miejscem odprawiania nabożeństw, ale także miejscem zebrań gminy żydowskiej, studiowania Tory i Talmudu oraz nauczania. Najważniejszym miejscem w synagodze jest aron ha-kodesz (hebr. święta szafa), w której znajdują się zwoje ręcznie pisanego tekstu Pięcioksięgu.
W centrum synagogi znajduje się bima (hebr. – podwyższenie). Jest to podium z pulpitem służące jako mównica, miejsce do prowadzenia modłów i odczytywania Tory. Dla kobiet w synagodze wydzielona jest osobna część zwana babińcem. Oddzielne pomieszczenie ma służyć skupieniu mężczyzn na modlitwie.
Synagogi w Polsce
W 1939 r. Polskę zamieszkiwało ponad 3 miliony Żydów. Nie ma jednak danych mówiących o liczbie synagog w okresie przedwojennym. Faktem jest natomiast, że w latach 1939-1945 większość z nich uległa zniszczeniu. Na terenach obecnej Polski nie przetrwały praktycznie żadne synagogi drewniane, z których słynęła niegdyś Rzeczpospolita. Poza tym nie wszystkie synagogi zostały zwrócone po wojnie w ręce Żydów. Niektóre budynki są dziś używane jako miejskie archiwa, biblioteki, biura albo magazyny.
Najstarszą synagogą zachowaną w Polsce jest Stara Bożnica w Krakowie (z XV w.), przebudowana przez S. Gucciego w 1570 r. Obecnie jest nieczynna i stanowi oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Dzisiejsi Żydzi ortodoksyjni modlą się: w krakowskiej Synagodze Remu (XVI w.), w Synagodze Małżonków Nożyków w Warszawie, w Nowej Synagodze w Gdańsku-Wrzeszczu, w Synagodze Tempel w Krakowie, w Synagodze w Jeszywas Chachmej w Lublinie, w Synagodze Reicherów w Łodzi, w Synagodze Pod Białym Bocianem we Wrocławiu. Wszystkie one należą do Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. W miastach gdzie nie ma synagogi funkcjonują tzw. domy modlitwy. W Polsce jest ich obecnie jedenaście: w Bielsku-Białej, W Bytomiu, w Gliwiach, w Katowicach, w Poznaniu, w Łodzi, w Legnicy, w Szczecinie, w Wałbrzchu, we Wrocławiu, w Żarach. Są one zakładane w budynkach gmin żydowskich, stąd bywają nazywane „synagogami gminnymi”.
Ponadto istnieje w Polsce jedna synagoga dla Żydów postępowych – Synagoga Towarzystwa Beit Warszawa w Warszawie oraz jedna dla Żydów ultra ortodoksyjnych – synagoga chasydów z Chabad-Lubavitch w Warszawie.
Do czynnych synagog, ale użytkowanych okazjonalnie należą: synagoga na nowym cmentarzu żydowskim w Lublinie (modły odbywają się przede wszystkim z okazji przyjazdów grup żydowskich z Izraela, USA i innych krajów), Synagoga Bajs Nusn w Nowym Sączu (nabożeństwa mają miejsce wyłącznie z okazji przyjazdów grup chasydzkich dynastii Sanc; jest to bożnica prywatna) oraz Synagoga w Bobowej (modły przy okazji pielgrzymek chasydów do grobów cadyków).