Syjonizmem nazywa się ruch polityczno-społeczny, powstały w XIX w., którego celem było doprowadzenie do odrodzenia narodowego Żydów i utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie. Był on odpowiedzią na nastroje antysemickie w Europie oraz niepowodzenia asymilacji.
Sama nazwa pochodzi od wzgórza Syjon w północno-wschodniej części Jerozolimy, na którym stała świątynia Salomona (966-586 p.n.e.). Po raz pierwszy została użyta w 1890 r. przez Natana Birnbauma w wiedeńskim czasopiśmie „Selbstemanzipation”. Dwutygodnik propagował emigrację do Palestyny.
Syjonizm jako ideologia kształtował się stopniowo od 2. połowy XIX w. Jego powstanie zbiegło się w czasie z falą emigracji żydowskiej do Palestyny (tzw. pierwszą aliją), która była konsekwencją pogromów Żydów w Rosji.
Program syjonizmu opracował wiedeński publicysta Theodor Herzl, który w 1896 r. w książce „Państwo żydowskie” (Judenstaat) przedstawił ideę utworzenia narodowego państwa żydowskiego i określił sposoby oraz środki prowadzące do jej urzeczywistnienia. Rok później ruch został ujęty w struktury organizacyjne – powołano na I Kongresie Syjonistycznym w Bazylei Światową Organizację Syjonistyczną (ŚOS). W 1901 r. utworzono specjalny fundusz, Keren Kajemet Le-Israel, na którym gromadzono środki na wykup ziemi w Palestynie.
Przełomem dla syjonistów była deklaracja Balfoura z listopad 1917 r., w której minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii gwarantował jej poparcie dla idei odbudowy „żydowskiej siedziby narodowej”. Po ogłoszeniu deklaracji ruch zyskał wielu zwolenników. Na dokument ten powoływali się później Żydzi przy tworzeniu państwa Izrael.
Postulaty syjonistów spotkały się z krytyką Żydów ortodoksyjnych i chasydów, którzy widzieli w nich zaprzeczenie mesjanizmu, oraz z krytyką ze strony przedstawicieli nacjonalizmu diasporowego (Bund i Jidisze Folks-Partaj).
Sam ruch syjonistyczny nie był jednorodny. W jego obrębie powstawały rozmaite nurty ideologiczno-polityczne. Jeszcze przed I wojną światową wyodrębnił się nurt religijny (którego celem było utworzenie państwa opartego na zasadach Tory – partia Mizrachi), lewicowy (którego zwolennicy postulowali budowę państwa socjalistycznego – partia Poalej Syjon) oraz liberalny (realizujący program Światowej Organizacji Syjonistycznej).
W tym czasie narodziła się również idea utworzenia państwa żydowskiego na innym terenie niż Palestyna. Jej zwolenników nazywano terytorialistami. W okresie międzywojennym powstały kolejne partie m.in. Nowa Organizacja Syjonistyczna (utworzona przez rewizjonistów), która miała charakter prawicowy. Jej głównym celem było utworzenie państwa żydowskiego w Palestynie przez emigrację Żydów i walkę zbrojną z Arabami.
Postulaty syjonistów spełniły się w 14 maja 1948 r., kiedy powstało państwo Izrael. Od tej pory ich podstawowym zadaniem była jego ochrona i umacnianie pozycji Izraela w świecie. Celem syjonistów jest także utrzymywanie jedności całego narodu żydowskiego żyjącego w diasporze oraz wspomaganie polityczne i finansowe emigracji Żydów do Ziemi Obiecanej.