Tora
Słowo Tora (hebr. nauka, pouczenie, prawo) ma w judaizmie kilka znaczeń:
1) Torą w wąskim rozumieniu nazywa się Pięć Ksiąg Mojżeszowych (inaczej: Chumasz). W tym znaczeniu na Torę składają się:
Księga Bereszit ( „Na początku”; w Starym Testamencie znana jako Księga Rodzaju);
Księga Szemot („Imiona”; w Starym Testamencie znana jako Księga Wyjścia);
Księga Wajikra („I zawołał” ; w Starym Testamencie znana jako Księga Kapłańska);
Księga Bemidbar („Na pustyni”; w Starym Testamencie znana jako Księga Liczb);
Księga Dwarim („Słowa”; w Starym Testamencie znana jako Księga Powtórzonego Prawa).
2) Słowo Tora może oznaczać jednak również całą Biblię Hebrajską (Tanach). Składa się ona z trzech części: Tory jako Pięcioksięgu, Newiim („Prorocy”) oraz Ketuwim ( „Pisma”). Z grubsza biorąc Tanach jest odpowiednikiem Starego Testamentu u chrześcijan. Różnice między nimi polegają na innym układzie, podziale na części oraz na kanonie.
3) w znaczeniu najszerszym Tora to określenie całości nauk przekazanych Mojżeszowi przez Boga na Synaju. Dzieli się je wówczas na Torę pisaną (Pięcioksiąg; Tanach) oraz na Torę ustną (Talmud – składa się z Miszny i Gemary).
Tanach
Na Biblię Hebrajską, czyli Tanach, składają się trzy części:
1) Tora („Prawo”) – Bereszit (Księga Rodzaju), Szemot (Księga Wyjścia), Wajikra (Księga Kapłańska), Bamidbar (Księga Liczb), Dwarim (Księga Powtórzonego Prawa);
2) Newiim („Prorocy”) – Jehoszua (Księga Jozuego), Szoftim (Księga Sędziów), Szemuel (Księgi Samuela 1. i 2.), Melachim (Księgi Królow 1. i 2.), Jiszaja (Księga Izajasza), Jiremija (Księga Jeremiasza), Jichzekel (Księga Ezechiela) oraz Księga Dwunastu Proroków Mniejszych (Trej Asar), do których zalicza się: Hoszea (Księga Ozeasza), Joel (Księga Joela), Amos (Księga Amosa), Owadija (Księga Abdiasza), Jona (Księga Jonasza), Micha (Księga Micheasza), Nachum (Księga Nahuma), Chawakuk (Księga Habakuka), Cfanija (Księga Sofoniasza), Chagaj (Księga Aggeusza), Zcharija (Księga Zachariasza) oraz Malachi (Księga Malachiasza);
3) Ketuwim („Pisma”) – Tehilim (Księga Psalmów), Miszlej (Księga Przysłów), Ijow (Księga Hioba), Szir ha-szirim (Pieśń nad pieśniami), Rut (Księga Rut), Ejka (Lamentacje Jeremiasza), Kohelet (Księga Koheleta), Ester (Księga Estery), Daniel (Księga Daniela), Ezra we-Nechemija (Księgi Ezdrasza i Nehemiasza) oraz Diwrej ha-jamim (Księgi Kronik 1. i 2.).
Biblia Hebrajska została przejęta przez chrześcijaństwo – jest to tzw. Stary Testament. Kanon Kościoła katolickiego zawiera jednak również księgi, które nie zostały przez Żydów uznane za objawione: Księgę Tobiasza, Księgę Judyty, 1. i 2. Księgę Machabejską, Księgę Mądrości, Księgę Syracha oraz Księgę Barucha. W judaizmie wymienione pisma należą do grona apokryfów.
Miszna
Miszna (hebr. miszna – „pouczenie;,prawo ustne”) to kodeks prawny, który zawiera zebrane i usystematyzowane rozstrzygnięcia halachiczne (prawne normy postępowania) oparte na Torze i z niej wyinterpretowane.
Miszna należy do tzw. Tory Ustnej; nie jest świętą księgą. Jej twórcami byli mędrcy, działający od I w. p.n.e. do ok. 220 r., kiedy to Miszna została spisana przez rabbiego Jehudę ha-Nasi.
Zawiera sześć działów – porządków (sedarim), z których każdy dzieli się na traktaty (jest ich łącznie 63), te z kolei na rozdziały, rozdziały zaś na lekcje. Do owych sześciu porządków należą:
1) Zeraim (Nasiona) – przepisy dotyczące rolnictwa;
2) Moed (Święto) – przepisy odnoszące się do obchodów szabatu, świąt i odprawiania postów;
3) Naszim (Kobiety) – przepisy dotyczące małżeństwa, ślubów i rozwodów;
4) Nezikin (Szkody) – prawo cywilne i karne;
5) Kodaszim (Świętości) – przepisy dotyczące ofiar, uboju rytualnego, kultu świątynnego i obowiązków kapłanów;
6) Toharot (Czystości) – o czystości i nieczystości rytualnej oraz obrzędach oczyszczających.
Komentarze do Miszny zawarte są w Gemarze. Miszna i Gemara razem tworzą Talmud.
Talmud
Talmudem (z hebr. talmud – nauka) nazywa się najważniejszą po Biblii księgę judaizmu. Jest dziełem literatury rabinicznej; tzw. Torą Ustną, ale w odróżnieniu od Tory Pisanej nie jest świętą księgą. Zawiera komentarze do Pisma Świętego, rabiniczne dyskusje, wskazania moralne i przypowieści. Składa się z Miszny i Gemary. Został spisany w językach aramejskim i hebrajskim, z fragmentami greckimi i łacińskimi.
Talmud został opracowany w dwóch wersjach: palestyńskiej zwanej Talmudem jerozolimskim (spisana ostatecznie w IV w.) i babilońskiej, znacznie obszerniejszej, zwanej Talmudem babilońskim (ostateczna redakcja prawdopodobnie w VII w.). Ta druga wersja jest obecnie powszechnie obowiązująca.
Talmud w obu redakcjach, nie stroniąc od hagady (legend, przypowieści, wątków folklorystycznych itp.), zawiera przede wszystkim halachę, tzn. ustalenia doktrynalno-prawne dotyczące niemal wszystkich dziedzin życia religijnego i świeckiego.
Talmud poruszanie tylko kwestie prawne, ale także kwestie teologiczne; mówi m.in. o: istocie Boga, kosmologii, życiu pośmiertnym, zmartwychwstaniu, Sądzie Ostatecznym, Mesjaszu, grzechu czy duszy człowieka.