 |
| Jan Gutenberg |
Oficjalnie wynalezienie druku przypisuje się Janowi Gutenbergowi i datuje na rok 1450, jednak wiadomo, że wcześniej był on znany – choć w innej formie – w Chinach, a także w Holandii. Nie ulega jednak wątpliwości, że wynalazek ten miał ogromne znaczenie dla przemian kulturalnych, społecznych i politycznych w całej Europie.
Ruchoma czcionka była znana w Chinach już w XI wieku, dla Europy nie miało to jednak większego znaczenia. Na Starym kontynencie pojawił się ona za sprawą Laurensa Janszoona Cosera – Holendra, który pierwsze wydruki wykonał już w pierwszej połowie XV wieku. Stały się one najprawdopodobniej inspiracją dla młodego Gutenberga, który mógł je zobaczyć, kiedy brał udział w uroczystościach ku czci relikwii akwizgrańskich. Nie umniejsza to bynajmniej jego zasług.
Gutenberg sam opracował sposób konstruowania czcionek i ich składania. Czcionki drewniane zastąpił po pewnym czasie metalowymi. Wytwarzał je przy użyciu specjalnego aparatu do ich odlewania, także swojego autorstwa. Wreszcie stworzył własny projekt prasy drukarskiej. Niewątpliwie znacznie usprawnił w ten sposób proces drukowania i na zawsze zmienił oblicze Europy. W 1448 roku założył w Moguncji drukarnię. Niestety po pewnym czasie popadł w długi i zmarł jako człowiek ubogi.
Znaczenie wynalazku Gutenberga
Tymczasem znaczenia jego wynalazku dla rozwoju kultury nie sposób przecenić. Wcześniej księgi były kopiowane ręcznie w klasztornych skryptoriach. Była to metoda droga, czasochłonna i niedoskonała. Do manuskryptów wdzierało się sporo błędów, czasem przez nieuwagę, czasem zaś kopiści celowo zmieniali treść, uważając ją na przykład za niemoralną. Książki były drogie, a więc dostępne tylko nielicznym. Ponadto, rozpowszechnienie jakiegoś dzieła wymagało lat. Druk wszystko uprościł. Cały proces stał się znacznie tańszy, pozwalał na wykonanie wielu idealnie wiernych kopii w krótkim czasie.
To za sprawą druku między innymi idee Lutra tak szybko obiegły Europę. Być może podzieliłby los Jana Husa, gdyby nie wpływowi przyjaciele, którzy kopie jego 95 tez rozesłali do najważniejszych ośrodków akademickich. Kolejne pisma reformatora również były powielane i trafiały do jego zwolenników. Druk przyczynił się więc do sukcesu reformacji.
Za sprawą druku i reformacji narodziły się nowożytne języki europejskie. Protestanci postulowali wiarę opartą na zrozumieniu, dlatego dokonywali licznych przekładów Biblii na języki narodowe. Przekłady te były drukowane i rozpowszechniane wśród wiernych. To z kolei wymuszało kodyfikowanie ortografii i gramatyki. I tak powstawały kolejne niełacińskie dzieła.
Wynalazek Gutenberga miał też przełomowe znaczenie dla rozwoju edukacji. Drukowano podręczniki i rozprawy naukowe. Studenci mieli ułatwiony dostęp do podręczników, a wymiana myśli między uczelniami stała się o wiele bardziej dynamiczna. Możliwe stały się także publiczne dysputy, np. między Marcinem Lutrem i Erazmem z Rotterdamu.