„Quo vadis” jest jedną z najważniejszych powieści w dorobku Henryka Sienkiewicza. Dzieło to cieszyło się olbrzymim uznaniem zarówno krajowych czytelników, jak i zagranicznych. Umieszczenie akcji w starożytnym Rzymie pod rządami Nerona, w okresie silnych prześladowań chrześcijan nadało mu uniwersalnej wymowy.
Akcja utworu rozgrywa się w ostatnich latach panowania Nerona (63-69), zaś epilog opisuje jego śmierć. W utworze bohaterowie historyczni (np. Petroniusz, Neron, Poppea) współistnieją z postaciami fikcyjnymi (Ligia, Marek Winicjusz, Ursus itd.). W tych ściśle określonych realiach ukazana została historia miłości przedstawiciela rzymskiego patrycjatu oraz wywodzącej się z pogańskiego ludu kobiety, którą wychowano w myśl zasad religii chrześcijańskiej.
Głównym celem Sienkiewicza było ukazanie w „Quo vadis” dwu równolegle istniejących światów, a więc i kultur, i rodzajów wartości – rzymskich pogan oraz wyznawców Chrystusa. W pierwszym z nich zdaje się panować wszechobecne zepsucie i dowolność moralna – gdy jedni ludzie stają się bogami, inni umierają w męczarniach, z biedy lub po prostu przez okrucieństwo swoich panów (niewolnicy). Ci, którzy mają najbardziej znaczącą pozycję, podejmują decyzje, zupełnie nie licząc się z innymi. Neron nie waha się podpalić Rzymu, by osiągnąć swój cel. Życie jego mieszkańców nie ma dla niego większego znaczenia.
W drugim świecie – świecie chrześcijan – wszystko jest uporządkowane, a na pierwsze miejsce wysuwa się miłość do Boga, a co za tym idzie – ludzka godność, wolność i braterstwo. Pierwsi chrześcijanie działali w konspiracji, lecz wzajemnie wiedzieli o swoim istnieniu, szanując się i niosąc sobie pomoc.
Rzymianie, zwłaszcza ci ceniący sobie dobrą zabawę i możliwość partycypowania w życiu najbogatszych, nie darzyli chrześcijan szczególną sympatią. Wyznawców nowej religii oskarżano o mroczne praktyki (zjadanie dzieci, picie krwi) oraz zanieczyszczanie wody i działanie na szkodę Rzymu (później widziano w nich winnych podpalenia miasta). W rzeczywistości byli to jednak ludzie spokojni, starający się nie wchodzić w drogę swoim przeciwnikom. Pomimo olbrzymich prześladowań, jakie ich spotkały, nie poddali się, nadal wyznając wiarę w Boga. Ich niezłomna postawa udowadnia, iż dzięki wytrwałości w wierze, lojalności wobec wyznawanych wartości człowiek może przezwyciężyć największe nawet przeszkody. Olbrzymia potęga krwiożerczego Nerona zostaje zneutralizowana przez pozornie słabych i niezdolnych do stawiani oporu ludzi – idee chrześcijańskie biorą górę nad przemocą.
Dzieło Henryka Sienkiewicza podejmuje także tematykę aksjologiczną. Powieść ukazuje początkową fazę rodzenia się wiary w Chrystusa, która z czasem stanie się dominującą w całym Rzymie. Stopniowo dochodzi więc do poważnego przewartościowania. Poganie przedstawieni są w sposób negatywny. Ich wiara nie obejmuje żadnych prawd ani wartości, traktuje się ją instrumentalnie – jako środek służący do osiągnięcia celu (np. Neron deifikujący się, aby zapewnić sobie boską cześć, o jakiej tak bardzo marzył). Inaczej rzecz wygląda to wśród chrześcijan, dla których wiara wiąże się ze ścisłym podporządkowaniem jej życia.
Wartości możemy obserwować też z perspektywy Petroniusza, człowieka szczególnie ceniącego sobie estetykę. Początkowo, jeszcze przed przemianą, za najistotniejsze uważa on piękno zewnętrzne. Później Petroniusz dostrzega jednak, jak wspaniała jest postawa chrześcijan, niewahających poświęcać się dla dobra innych, pomagać im i wspierać. Zaczyna więc zdawać sobie sprawę z tego, iż prawdziwe piękno nie ma wiele wspólnego z powierzchownością.
Bardzo ciekawy jest także wątek miłosny przedstawiony w powieści Sienkiewicza. Jedna z największych wartości w życiu ludzkim ma tutaj wręcz niesamowitą moc – zespala dwoje ludzi z tak różnych środowisk i wyciąga Petroniusza z „mroków pogaństwa”, zaś Ligii pozwala przetrwać czas prześladowań.
„Quo vadis” jest dziełem podejmującym tematykę uniwersalną, wciąż aktualną. Już w czasach autora powieści powstawały jej rozmaite interpretacje. Jedni dostrzegali w chrześcijanach obraz narodu polskiego, uciśnionego przez zaborców. Inni zwracali z kolei uwagę, iż utwór kładzie nacisk na przywrócenie i rehabilitację dawnych wartości, które wzmocniłyby społeczeństwo, kolejni zwracali uwagę na fakt, że każda despotyczna władza przynosząca krzywdę ludziom, będzie miała swój bolesny koniec.
Z pewnością wymowa dzieła Henryka Sienkiewicza jest ponadczasowa, a jej szczególną zaletę stanowi podkreślenie ogromnego, fundamentalnego znaczenia wartości w ludzkim życiu. Nawet Neron – człowiek pozornie wszechpotężny, niemal równy w swoim mniemaniu bogom, lecz pozbawiony wiary w wyższe idee – kończy swój żywot w bolesny i upokarzający sposób.