ZAKRES UŻYCIA WIELKIEJ LITERY
1. Kryterium składniowe
a. Wielką literą rozpoczyna się kolejne wypowiedzenia (używa się jej po kropce, w niektórych przypadkach także po innych znakach przestankowych - wykrzykniku, pytajniku, wielokropku):
Płaski krajobraz otaczało zewsząd sinawe pasmo lasu. Bliżej, na wydmuchach szarego piasku, rosły samotne chojaki, a naokół ciągnęły się nie wiedzieć do kogo należące zagony.
b. W poezji wielka litera może rozpoczynać każdy wers:
Gdybym spotkał ciebie znowu pierwszy raz,
Ale w innym sadzie, w innym lesie -
Może by inaczej zaszumiał nam las
Wydłużony mgłami na bezkresie....
2. Kryterium znaczeniowe
Wielką literą zapisuje się:
a. nazwy własne (m.in. imiona, nazwiska, nazwy państw, regionów, firm),
b. nazwy mieszkańców części świata (Azjata, Europejczyk), państw (Polak, Hiszpan), regionów (Kaszub, Ślązak), planet (Ziemianin, Marsjanin),
c. nazwy przedstawicieli narodów, ras i szczepów (Słowianin, Murzyn, Apacz),
d. nazwy dynastii (Jagiellonowie, Andegawenowie),
e. przymiotniki dzierżawcze zakończone na -owski, -owy, -in, -yn, -ów utworzone od imion własnych (Sienkiewiczowskie powieści = powieści Sienkiewicza),
f. nazwy orderów, medali i odznaczeń (Order Uśmiechu, Krzyż Zasługi za Dzielność),
g. nazwy nagród (Złota Malina, Oskar, Nagroda im. Karola Sabatha),
h. skrótowce (PWN, ZHP, WSiP).
3. Kryterium uczuciowe i grzecznościowe
a. Wielką literą wyróżnia się nazwy osób, do których zwracamy się w pismach (listach, podaniach, zaproszeniach itp.):
Mam zaszczyt zaprosić Państwa na…
Kochana Mamo, zechciej przyjąć…
Szanowny Panie Profesorze…
b. Ze względów uczuciowych lub dla wyrażenia szacunku wielką literą można zapisać wyrazy takie jak: Ojczyzna, Honor, Naród, Matka, Miłość.
ZAKRES UŻYCIA MAŁEJ LITERY
Małą literą zapisuje się nazwy pospolite, m.in. nazwy:
a. dni tygodnia, miesięcy i okresów kalendarzowych (środa, kwiecień, dekada, rok),
b. okresów, epok, prądów kulturalnych (pozytywizm, barok, średniowiecze, humanizm) oraz kierunków filozoficznych, społeczno-politycznych itp., utworzonych od nazwisk ich twórców (leninizm, przybyszewszczyzna, dulszczyzna),
c. wydarzeń, aktów dziejowych - wojen, bitew, powstań (II wojna światowa, bitwa pod Grunwaldem, powstanie wielkopolskie),
d. gatunków roślin i zwierząt (tygrys bengalski, gołąb skalny, jarząb pospolity),
e. gatunkowe utworów literackich, muzycznych, tańców (ballada, elegia, nokturn, tango),
f. jednostek monetarnych (euro, rupia, dolar),
g. tytułów naukowych, stopni wojskowych, godności (profesor, major, premier, dyrektor),
h. członków bractw, zakonów (jezuita, franciszkanin) oraz członków społeczności wyznaniowych (buddysta, katolik),
i. mieszkańców miast i wsi (radomianin = mieszkaniec Radomia, lipczanin = mieszkaniec wsi Lipce Reymontowskie),
j. przymiotniki utworzone od nazw kontynentów, krajów, miejscowości, narodów, plemion, niebędące nazwami geograficznymi (azjatyckie potrawy, holenderskie zwyczaje, krakowski strój, śląskie dania).