Głoska ch jest w języku polskim zapisywana dwojako - literą h lub połączeniem ch.
ZASADY UŻYCIA CH
Ch piszemy, jeśli w wyrazach pokrewnych wymienia się na sz (duchota - duszny, machina - maszyna, ucho - uszko, słuchać - słyszeć, płochy - płoszyć).
Ch piszemy po spółgłosce s (np. schemat, wschód, pascha, schnąć, schody, eschatologia).
Na końcu wyrazu niemal zawsze piszemy ch (np. dach, śmiech, strach, zapach), także w przypadku rzeczowników, przymiotników, zaimków i liczebników w Mc. liczby mnogiej (o kim? o czym? o moich kolegach, zwinnych kotach, pierwszych uczuciach, trzech stołach).
O użyciu ch w wielu wyrazach nie decyduje żadna z powyższych zasad. Ich pisownię trzeba zapamiętać. Należą do nich słowa takie jak np.: anarchia, pochwała, blichtr, kichać, spychacz, choroba, choinka, muchomor, architekt, wachlarz, pachołek.
UWAGA!
Pisownię wyrazów z h na końcu (druh, rzeka Boh, Allah/ Allach czy imiona typu Sarah, Hannah, Joseph, Deborah) należy zapamiętać.
ZASADY UŻYCIA H
H piszemy w przedrostkach takich jak np.:
-hiper (hipermarket, hiperbola, hiperpoprawność),
-higro (higroskopijny, higrometr, higrofit),
-hydro (hydrologia, hydrosfera, hydrożel),
-hekto (hektopascal, hektolitr, hektometr),
-hipo (hipochondryk, hipocentrum, hipoalergiczny).
H piszemy, jeśli w wyrazie pokrewnym wymienia się na:
- g (wahanie - waga),
- ż (druh - drużyna, wataha - watażka, Sapieha - Sapieżyna),
- z (błahy - błazen).
Pisownię innych wyrazów z h (której nie da się uzasadnić powyższymi zasadami) należy zapamiętać. Dotyczy to słów z h:
- na początku - imion, np. Hanna, Halina, Henryk, Hugo, Honorata, Horacy, Hiacynt, wykrzykników, m.in. hej!, halo!, hola!, ho!, hura! oraz innych wyrazów, np. heros, hałas, humor, hoży, hart (ducha), hieroglif, hormon, hulajnoga, horyzont, huk, hrabia, hokej, hodowla,
- w środku, np. alkohol, bohater, bohomaz, Mahomet, czyhać, graham, wehikuł, rehabilitować, juhas, filharmonia, Sahara, inhalacja, ohyda, kontrahent,
- na końcu, np. rzeka Boh, Allah/Allach oraz w przypadku imion typu Sarah, Hannah, Joseph, Deborah.
