Partykułę nie jako wykładnik zaprzeczenia piszemy ŁĄCZNIE:
a. z rzeczownikami (nieprzyjaciel, nieuwaga, niechęć, niebezpieczeństwo, nieprzygotowanie),
b. z przymiotnikami (nieładny, niedrogi, nieelegancki, niezły, nienaturalny),
c. z przysłówkami odprzymiotnikowymi (nieładnie, niedrogo, nieelegancko, nieźle, nienaturalnie),
d. z imiesłowami przymiotnikowymi - czynnymi (niemający, nielubiący, nieżyjący) i biernymi (nieumyty, nieubrany, nieoceniony).
Partykułę nie jako wykładnik zaprzeczenia piszemy ROZDZIELNIE:
a. z czasownikami (nie lubić, nie chcę, nie widział, nie idź, nie zgodzilibyśmy się); UWAGA! Wyjątek stanowią czasowniki utworzone od rzeczowników z przedrostkiem nie - niedomagać (‘nie być zupełnie zdrowym’), niedołężnieć, niedowidzieć, niedosłyszeć (‘słabo słyszeć’), nienawidzić, niecierpliwić się, niepokoić,
b. z wyrazami brak, można, potrzeba, trzeba, wiadomo, warto, wolno w znaczeniu czasownikowym (Nie brak mu odwagi. Nie warto się martwić. Nie wolno rozmawiać z kierowcą),
c. z rzeczownikami typu grzech, wstyd, żal, szkoda w znaczeniu czasownikowym, np. Nie wstyd tak kłamać? (Nie wstydzisz się tak kłamać?), Nie żal mi was! (Nie żałuję was!),
d. z imiesłowami przysłówkowymi - współczesnymi (nie chcąc, nie mogąc, nie widząc) i uprzednimi (nie spotkawszy, nie wziąwszy, nie sprawdziwszy),
e. z liczebnikami (nie siedmiu, nie trzy, nie pięcioro); UWAGA! niejeden (=wielu), niewiele (=mało), np. W meczu padły nie trzy, a cztery gole! W meczu padł niejeden gol,
f. z zaimkami (nie ja, nie nasz, nie to, nie tu); UWAGA nie swój (=cudzy), nieswój (=niezdrów), np. Zabrał nie swój telefon, a żony. Był dziś jakiś nieswój,
g. z wyrażeniami przyimkowymi (nie przez las, nie dla psa, nie ze mną),
h. z przysłówkami niepochodzącymi od przymiotników (nie teraz, nie tylko, nie bardzo), UWAGA! nie raz (=wiele razy), nieraz (=często), np. Mówiłem mu to nie raz, a sto razy! Nieraz widywałem go na przystanku,
i. z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym (nie lepszy, nie najlepszy, nie lepiej, nie najlepiej),
Partykułę nie będącą zaprzeczeniem i przeciwstawieniem piszemy ROZŁĄCZNIE:
a. z przysłówkami, np. Czułam się nie lepiej, a wspaniale!,
b. z rzeczownikami, np. Wynajęliśmy nie pokój, ale cały dom,
c. z przymiotnikami i imiesłowami przymiotnikowymi, np. Jej strój był nie elegancki, lecz wytworny. Podłoga jest nie umyta, a wyszorowana!
