Odrodzona w roku 1918 Polska rozpoczęła swój państwowy byt w niezwykle trudnych warunkach, otoczona przez sąsiadów znajdujących się w kryzysie po I wojnie światowej, bądź podobnie jak ona dopiero budujących swoją niepodległość. Pierwsze trzy lata istnienia państwa polskiego są okresem ciągłych walk o zachowanie niepodległości i ostateczne zdefiniowanie granic kraju. W tym też czasie sprawy takie, jak kształtowanie się ustroju państwa były często spychane na drugi plan. Od roku 1919 w Polsce istniał bardzo prowizoryczny system rządów, będący mieszanką dyktatury i demokracji. Władza była dzielona pomiędzy Naczelnika Państwa, a Sejm Ustawodawczy, oba „filary” były w założenia improwizowanymi stanowiskami, które miały w założeniu pozwolić na podejmowanie szybkich i sprawnych decyzji w chwilach zagrożenia państwa.
Lata 1921 – 1926 to okres powstania „prawdziwej” demokracji. Po wprowadzeniu konstytucji marcowej z roku 1921 i wycofaniu się Józefa Piłsudskiego z aktywnej polityki nastał okres rządów demokracji parlamentarnej. W Polsce narodził się typowy trójpodział władzy, z Sejmem, Senatem i władzą prezydencką. Ze względu na obawę przed zamachem dyktatorskim władza prezydencka była jednak mocno ograniczona konstytucyjnie, a prezydent zajmował słabsze stanowisko niż sejm czy senat. Jednakże pierwsze lata demokracji przyniosły wiele rozczarowań. Zabójstwo pierwszego prezydenta, Gabriela Narutowicza (1922) było szokiem dla opinii publicznej, zaś późniejsze rządy stanowiły rozczarowanie. W Polsce brakowało wtedy silnych tradycji parlamentarnych, stąd też doszło do niebezpiecznego zjawiska, określanego czasem przez przeciwników demokracji jako „sejmokracja” - partie polityczne były bardziej zainteresowane zdobyciem władzy, niż koniecznymi reformami. Zmieniające się cały czas sojusze i układy powodowały upadek kolejnych ekip rządzących, nim te mogły na dobre rozpocząć proces potrzebnych reform. Powodowało to wzrost niechęci społecznej i pojawianie się radykalnych haseł „uzdrowienia” sceny politycznej. Zostały one wkróce wykorzystane przez Józefa Piłsudskiego, obserwującego z oddali wydarzenia na scenie politycznej. W roku 1926 Piłsudski przeprowadził zamach stanu, w wyniku którego do władzy doszli jego poplecznicy. W Polsce rozpoczęły się rządy Sanacji, z Piłsudskim jako nieoficjalnym, ale realnym dyktatorem.
Pierwsze trzy lata rządów sanacyjnych charakteryzują się umiarkowaniem i próbą utrzymania pozorów względnej niezależności. Dopiero konsolidacja opozycji antysanacyjnej, połączona z niepowodzeniami w wyborach doprowadziły do zaostrzenia polityki Piłsudskiego. W roku 1930 doszło do aresztowań liderów opozycyjnych, których skazano potem w procesie brzeskim (1931 – 1932) na kary więzienia. Wkrótce zorganizowano też niesławne „miejsce odosobnienia” w Berezie Kartuskiej. Ukoronowaniem owej nowej polityki sanacyjnej było wprowadzenie w roku 1935 nowej konstytucji, zwanej kwietniową.
Po śmierci Marszałka w roku 1935 sanacja zaczęła wewnętrznie się rozpadać, ujawniły się napięcia, które wcześniej były niewidoczne. Ostatecznie władzę w kraju przejął triumwirat złożony z prezydenta Ignacego Mościckiego, nowego marszałka Edwarda Rydza – Śmigłego i ministra spraw zagranicznych Józefa Becka. Próbowali oni wspólnie rządzić takimi samymi metodami, jak ich duchowy mentor, nie posiadali już oni jednak takiej charyzmy ani poparcia jak Piłsudski. Schyłkowy okres rządów sanacji to czasy wprowadzanego na siłę kultu pośmiertnego Piłsudskiego i rosnących represji politycznych.
Ustrój i przemiany ustrojowe w II Rzeczypospolitej i ich konsekwencje
Polecamy również:
-
Wybory do Sejmu Ustawodawczego (1919) - wyniki, przebieg, kandydaci
Jednym z pierwszych, niejako podstawowych problemów jakie musiało rozwiązać odrodzone państwo polskie w roku 1919 było stworzenie legalnego rządu, który mógłby reprezentować państwo na zewnątrz, jak również rozpocząć budowę własnej administracji. Pierwsze wybory do rządu były o tyle... Więcej »
-
Mała Konstytucja (1919) - postanowienia (streszczenie), historia
Odrodzenie się w roku 1918 państwa polskiego było początkiem długiego procesu formowania się nowych władz administracyjnych i zarządzających państwem. Jednym z kluczowym problemów było uchwalenie ustawy zasadniczej, na której można by oprzeć przyszły ustrój państwa. Więcej »
-
Konstytucja marcowa - postanowienia (streszczenie), historia
Po odzyskaniu niepodległości w roku 1918 odrodzone państwo polskie było zmuszone do zbudowania podstaw prawnych i ustrojowych, które umożliwiłyby mu sprawne i legalne funkcjonowanie, jak również normowały najważniejsze podstawy ustroju. Pierwsze lata niepodległości, wypełnione konfliktami o granice i... Więcej »
-
Pierwsze rządy - Sejm RP I kadencji (1922-1926), rządy Wincentego Witosa i Władysława Grabskiego, rządy Chjeno-Piasta
Rok 1922 przyniósł daleko idące zmiany na polskiej scenie politycznej. W roku 1921 zakończyła się wreszcie wojna polsko – bolszewicka, kończąc tym samym okres ciężkich walk o niepodległość i ustalenie granic. Państwo mogło skupić się na odbudowie wewnętrznej i stworzeniu silnych podstaw pod demokrację.... Więcej »
-
Pierwsze wybory prezydenckie w Polsce (1922) - historia, kandydaci. Zabójstwo prezydenta Gabriela Narutowicza i drugie wybory
Po ostatecznym uformowaniu się granic polskich i wprowadzeniu nowej, dopracowanej konstytucji (konstytucja marcowa z roku 1921) państwo polskie zaczęło wchodzić w okres względnej stabilizacji, czego symbolem stały się przygotowania do pierwszych w historii wyborów prezydenckich. Warto zaznaczyć, że w... Więcej »