Powstania śląskie - przyczyny, przebieg (chronologia), skutki

Pojawienie się w roku 1918 nowego państwa na wschodniej granicy Niemiec, jakim była II Rzeczpospolita, spowodowało ogromny wzrost napięcia międzynarodowego w tym rejonie Europy. Oba państwa bowiem rościły sobie prawa do szeregu terytoriów, będących w posiadaniu sąsiada. Jednym z najważniejszych punktów zapalnych pomiędzy odrodzonym państwem polskim a świeżo powstałą na gruzach Cesarstwa Niemieckiego Republiką Weimarską była kwestia Śląska. Prowincja ta była jedną z najbogatszych części Niemiec, a na jej terenie znajdowało się wiele zakładów produkcyjnych i wydobywczych. Wobec okupacji zachodnich okręgów przemysłowych przez Ententę Śląsk stanowił dla Niemiec kluczową prowincję. Z drugiej strony strona polska rościła sobie prawa do przynajmniej części Górnego Śląska, argumentując to zarówno dawnym panowaniem Piastów nad tymi terenami, jak również dużą mniejszością polską. Początkowe spory prędko przerodziły się w serię konfliktów zbrojnych.

28 czerwca 1919 roku Niemcy zostały zmuszone do podpisania traktatu pokojowego w Wersalu. Jeden z jego punktów przewidywał przeprowadzenie na Śląsku plebiscytu, w którym ludność miała wypowiedzieć się na temat swoich preferencji narodowych. Jednakże jeszcze zanim doszło do plebiscytu, eskalacja napięcia i zajścia pomiędzy bojówkami polskimi i niemieckimi doprowadziły do wybuchu I powstania śląskiego (16 – 24.08.1919). Walki wybuchły właściwie samorzutnie i od początku nie były najlepiej skoordynowane, stąd też Niemcom udało się względnie szybko opanować sytuację. Jeszcze zanim jednak udało się do końca zlikwidować wszystkie grupy powstańcze, doszło do wybuchu II powstania (19 – 25.08.1919). Ostatecznie walki zostały przerwane interwencją sił Ententy, które zaczęły pilnować porządku na obszarze plebiscytowym.

Przeprowadzony 20.03.1921 roku plebiscyt na Górnym Śląsku okazał się być wysoce niekorzystny dla Polaków. Mimo zażartej akcji propagandowej, prowadzonej przez obydwie strony, większa część Śląska miała przypaść w udziale Niemcom, zaś Polska otrzymać miała tylko kilka gmin granicznych. Wywołało to niezadowolenie w szeregu miejscowości, gdzie opcja polska przegrała w sposób marginalny, bądź też w wyniku niesprawiedliwych zasad głosowania i liczenia głosów. Dzięki przygotowaniu i wsparciu z Polski III powstanie śląskie (3.05.1921) było znacznie poważniejszym problemem dla władz niemieckich. Na czele sił powstańczych stanął działacz ludowy Wojciech Korfanty. Walki toczyły się z wielką zażartością na obszarze plebiscytowym, dochodziło do różnorakich incydentów, a nawet zbrodni, popełnianych przez siły obu stron. Szczególnie słynnym i godnym zapamiętania epizodem była obrona przez powstańców Góry Świętej Anny. Ostatecznie powstanie zostało zakończone ze względu na naciski Ententy 5.06.1921, po wielu wcześniejszych próbach zawieszenia broni.

Ostatecznie jednak III powstanie śląskie przyniosło Polsce i Ślązakom upragniony rezultat. W następstwie nowych ustaleń Komisji Sojuszniczej dokonano reinterpretacji wyników plebiscytu. Polska otrzymała mniejszą, za to lepiej zagospodarowaną część Górnego Śląska, zamieszkałą przez głównie polską ludność. Oczywiście państwo niemieckie nie pogodziło się z utratą dużej części przemysłu na przyznanych Polsce ziemiach i przez całe dwudziestolecie dążyło aktywnie do rewizji tych ustaleń.