Wojna polsko-bolszewicka - przyczyny

W październiku 1917 roku władzę w Rosji przejęła nieliczna, ale bezwzględna i dobrze zorganizowana partia bolszewików, przedstawicieli skrajnej lewicy. Jej przywódcy, z Włodzimierzem Leninem na czele, wierzyli w to, że opanowanie Rosji jest jedynie pierwszym etapem, kolejnym zaś i naturalnym celem jest przeniesienie rewolucji komunistycznej na inne państwa. Stąd też, mimo oficjalnie zadeklarowanego prawa do samostanowienia narodów i anulowania rozbiorów Polski, już od pierwszych miesięcy władzy bolszewickiej było jasne, że prędzej czy później dojdzie do konfliktu zbrojnego.

Data pierwszych starć pomiędzy siłami polskimi i bolszewickimi jest bardzo trudna do ustalenia, ze względu na chaos panujący na terytoriach byłego Imperium Rosyjskiego. Większość historyków przyjmuje na ogół, że do pierwszych walk polskich i bolszewickich bojówek mogło dojść pod koniec roku 1918. Wiąże się to z powolnym wycofywaniem się wojsk niemieckich – tzw. Ober – Ostu – z terenów okupowanych podczas I wojny światowej. W ślad za wracającymi do swojej ojczyzny Niemcami postępowały oddziały bolszewickie, starające się uchwycić władzę w panującej próżni. Zazwyczaj opór stawiały im lokalne samoobrony, złożone z ludności polskiej, ale także i różnych innych grup narodowościowych.

Przez cały 1919 rok walki pomiędzy siłami bolszewickimi a polskimi toczyły się na całej długości wschodniej granicy, dla obu stron nie miały one jeszcze jednak kluczowego znaczenia. Polacy byli bowiem zajęci walką z siłami Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, zaś bolszewicy z armiami „białych” pod dowództwem generała Denikina. Z tego też powodu w połowie roku 1919 doszło do nieformalnego „zawieszenia broni”. Bolszewicy wysłali nawet swoich parlamentariuszy pokojowych, zaś Piłsudski pozwalał na grę na zwłokę, uważając, że ewentualne zwycięstwo „białych” będzie niekorzystne dla Polski. Podobnie jak wielu innych polityków tej epoki popełniał błąd, uważając władzę bolszewicką za efemeryczną.

Wojna na prawdziwie wielką skalę mogła rozpocząć się dopiero w roku 1920, kiedy to obie strony pozbyły się już pobocznych przeciwników. Wtedy to też sojusz polsko – ukraiński i kwietniowa wyprawa kijowska Piłsudskiego rozpoczęła drugi, bardziej znany etap walk.