Konstytucja Nihil Novi (1505) - postanowienia, znaczenie, skutki

Wraz ze śmiercią króla polskiego Jana Olbrachta w roku 1501, powstała perspektywa dla panującego na Litwie Aleksandra Jagiellończyka, objęcia władzy również w Polsce. W efekcie ówczesnego najazdu rosyjskiego oraz pchany chęcią zdobycia korony polskiej, Aleksander Jagiellończyk opuścił ostatecznie Litwę.

W celu pozyskania sobie możnowładców do swoich celów, Aleksander wyraził zgodę nawet na akt tzw. unii mielnickiej. Na jej mocy członkowie dynastii Jagiellonów utracili prawo dziedziczenia tronu wielkoksiążęcego na Litwie. Od tego momentu monarchowie Polski oraz Litwy mieli być wybierani przez szlachtę z obydwu krajów podczas zjazdu elekcyjnego.

W roku 1505 przywilej mielnicki został zniesiony przez sąd w Radomiu. Proklamowano wówczas konstytucje sejmową, której potoczna nazwa brzmiała – Nihil novi (łac. Nic nowego). Akt ten znacząco ograniczał kompetencje prawodawcze władcy Rzeczpospolitej.

„odtąd na potomne czasy nic nowego stanowionym być nie ma przez nas i naszych następców, bez wspólnego zezwolenia senatorów i posłów ziemskich, co by było ujmą i ku uciążeniu Rzeczypospolitej oraz ze szkodo i krzywdą czyjąkolwiek tudzież zmierzało ku zmianie prawa ogólnego i wolności publicznej” (J. Matejko – Poczet królów i książąt polskich).

W praktyce konstytucja działa na zasadzie „nic o nas bez nas”. Na jej mocy monarcha nie miał już prawa wydawania ustaw bez wcześniej zgody szlachty. Ta ostatnia była w tym wypadku reprezentowana przez Senat oraz Izbę Poselską. Królowi przysługiwało jedynie prawo do samodzielnego wydawania edyktów w sprawach Żydów i chłopów oraz miast królewskich.

Konstytucja sejmowa w istotny więc sposób podniosła pozycję szlacheckiej izby poselskiej, przy jednoczesnym ograniczeniu kompetencji monarchy. Uważa się również, iż wejście w życie konstytucji Nihil novi dało początek wprowadzaniu demokracji szlacheckiej na ziemiach polskich.

Polecamy również:

  • Przywilej piotrkowski (1496) - przyczyny, postanowienia, skutki

    W roku 1492 Jan Olbracht (1459 – 1501) został wybrany nowym królem Polski. Tego samego roku nowy władca został koronowany – 30 września. Jan Olbracht od początku swojego panowania stanął przed poważnymi problemami związanymi z polityką zagraniczną – w postaci zagrożenia turecko –... Więcej »

  • Rozwój demokracji szlacheckiej w Polsce w XVI w

    Rzeczpospolita szlachecka stanowiła odmianę monarchii stanowej, gdzie w sprawowaniu władzy państwowej obok władcy, uczestniczył wyłącznie stan szlachecki. Ten ostatni podporządkował sobie pozostałe stany – w tym również wszystkie wyższe godności w przypadku duchowieństwa. Więcej »

  • Zestawienie unii polsko-litewskich

    Już od czasów średniowiecza Polskę i Litwę łączyły ścisłe związki, których wyrazem były unie. Miały one dwojaki charakter. Początkowo Państwa wiązała unia personalna (ten sam władca), z czasem związek się zacieśnił i połączono państwa unią realna w jeden organizm polityczno-państwowy. Więcej »

  • Rozwarstwienie stanu szlacheckiego

    Szlachta jest to jedna z warstw społecznych w czasach feudalizmu. Była warstwą uprzywilejowaną w stosunku do innych, posiadającą prawa i przywileje. Jest tworem nowożytnym, powstałym jako skutek kształtowania się w Europie monarchii stanowych a wywodziła się ze średniowiecznego stanu rycerskiego. Określenie wywodzi... Więcej »

  • Charakterystyka przywilejów szlacheckich w Polsce

    Termin przywilej pochodzi języka łacińskiego „privilegium“ i oznacza udokumentowane prawo nadane przez monarchę określonej grupie społecznej lub stanowej. Przywileje mogły obowiązywać na części terytorium państwa (określonej ziemi) lub w całym kraju (przywilej generalny). Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 5 + 4 =
Ostatnio komentowane
nic nie rozumim
• 2025-03-11 20:47:40
dzięki
• 2025-03-10 15:14:41
bardzo to działanie łatwe
• 2025-03-03 13:00:02
Jest nad czym myśleć. PEŁEN POZYTYW.
• 2025-03-02 12:32:53
pozdro mika
• 2025-02-24 20:08:01