Jan Olbracht – Pochodzenie
Jan Olbracht urodził się w Krakowie pod koniec roku 1459. Był synem Kazimierza Jagiellończyka oraz Elżbiety wywodzącej się z rodu Habsburgów. Swoje pierwsze imię prawdopodobnie zawdzięczał patronowi dnia swoich narodzin – Świętemu Janowi Ewangeliście. Drugie imię natomiast otrzymał po ojcu swojej matki, cesarza, króla Niemiec, Czech oraz Węgier – Albrechtowi II Habsburgowi.
Młody Jan odebrał staranne wykształcenie. Jego nauczycielami byli m. in. Jan Długosz oraz Filip Kallimach. Przyszły władca polski oprócz języka ojczystego władał również językiem włoskim, niemieckim oraz łaciną. Przygotowują syna do objęcia w przyszłości władzy, Jan uczestniczył w jego objazdach po kraju.
Zanim został wybrany na króla polskiego, Jan Olbracht miał również szanse objęcia tronu węgierskiego. W roku 1490 bowiem zmarł Maciej Korwina, a część tamtejszej szlachty obwołała Olbrachta nowym monarchą. Ostatecznie jednak ówczesny król Czech, inny syn Jagiellończyka – Władysław został królem Węgier. Dwa lata później jednomyślnie wybrano na tron Polski Olbrachta. Koronacja odbyła się 30 września tego samego roku.
Maciej z Miechowa, kronikarz polski tak opisywał króla „(…) czujny, śmiały i opatrzny, w sprawach prędkich, doskonałego rozumu, dowcipu wielkiego, w naukach, a osobliwie w historiach, kochał się, krasomówca wielki w łacińskim i niemieckim języku, szczodrobliwością przeciwko ludziom rycerskim i wielkością umysłu wielu inszych celował. (…) Namiętnością i chuciom jako człowiek wojskowy folgował. (…) na cielesną miłość był poniekąd natarczywszy, a wżdy jednak nieżonatym umarł” (J. Matejko. Poczet królów i książąt polskich).
Jan Olbracht – Lata panowania
Okres rządów Jana Olbrachta wiąże się z istotnymi dla Polski zmianami wewnątrz kraju. Zwiększyła się wówczas rola szlachty. Taka sytuacja miała miejsce m. in. na skutek nadanego w roku 1496 przywileju piotrkowskiego. Odnosił się on do kwestii opuszczania przez chłopów wsi.
Ponadto ograniczone zostały również prawa mieszczan – zakaz posiadania dóbr ziemskich. Dodatkowo ostatecznie uformował się sejm walny, który od tego momentu stanowił najwyższy organ władzy ustawodawczej.
Natomiast w kwestii polityki zewnętrznej monarcha był dość skuteczny. Do Korony zostały włączone w roku 1495 ziemia płocka oraz wiska. Poza tym król przez cały okres panowania zajmował konsekwentne stanowisko w sprawie zakonu krzyżackiego, którego zobowiązania były skutecznie egzekwowane. Zmarł z resztą przygotowując się na wyprawę wojenną przeciwko nim – Toruń 17 czerwca w roku 1501.
Największy jednak problem dla Olbrachta stanowili Turcy. Po zajęciu przez tych ostatnich istotnych portów czarnomorskich – Kilię oraz Białogród, zamierzał się wyprawić do Mołdawii. Do wyprawy doszło w roku 1497. Pod przykrywką wyprawy anty – tureckiej, król polski planował obalenie hospodara mołdawskiego – Stefana Wielkiego.
Nie dość, że pospolitemu ruszeniu nie udało się zdobyć stolicy mołdawskiej, to dodatkowo w drodze powrotnej odnieśli ciężkie straty na Bukowinie. Wówczas też powstało słynne powiedzenie – Za króla Olbrachta wyginęła szlachta.