Metale ciężkie – definicja
Metale ciężkie to stosunkowo nieprecyzyjnie zdefiniowana grupa pierwiastków metalicznych o wysokich liczbach i masach atomowych. Zazwyczaj do metali ciężkich zaliczane są metale leżące w 5 i 6 okresie układu okresowego oraz aktynowce, istnieją jednak inne klasyfikacje, oparte na toksyczności, gęstości lub właściwościach chemicznych.
Metale ciężkie – właściwości, przykłady, zagrożenie
Chemicznie, metale ciężkie mają silne zdolności kompleksujące, bardzo mocno wiążą się z atomami siarki. Te własności sprawiają, że metale ciężkie są zdolne do silnego (często nieodwracalnego) wiązania się z białkami, w których zastępują atomy lżejszych metali takich jak Ca, Mg czy Zn. Prowadzi to do utraty funkcji przez białka (na przykład metaloenzymy). Podobnie, metale ciężkie mogą wiązać się z kwasami nukleinowymi, DNA I RNA, uniemożliwiając prawidłowy przebieg transkrypcji, translacji czy podział komórki. Silnie wiążące się z biomolekułami oraz tworzące słabo rozpuszczalne sole metale ciężkie mają również tendencję do gromadzenia się w organizmach żywych. Jedną z metod usuwania metali ciężkich jest chelatacja – wykorzystanie ligandów chelatowych (najczęściej substancje organiczne takie jak EDTA), które tworzą z metalami ciężkimi bardzo trwałe kompleksy dobrze rozpuszczalne w wodzie.
Metale ciężkie mają również zdolność do katalizowania różnorodnych reakcji chemicznych. Przyczynia się to do zastosowania ich w przemyśle, jest też jednak kolejnym ważnym powodem ich toksyczności (wprowadzone do organizmu mogą katalizować niepożądane reakcje np. generowania wolnych rodników tlenowych).