Związki frazeologiczne z mitologii greckiej - ich pochodzenie i znaczenie

Bunt prometejski

Oznacza bluźnierczy bunt wybitnej jednostki, skierowany przeciwko zastanym prawom świata i przeciwko Bogu, wiąże się z całkowitym poświęceniem dla dobra ogółu. Wyrażenie wywodzi się z mitu o Prometeuszu, który dla dobra ludzkości sprzeciwił się bogom i został za to surowo ukarany.

Ikarowy lot

Oznacza młodzieńcze marzenia i ideały, które nie mogą się zrealizować ze względu na twarde prawa rzeczywistości, inaczej: klęska zamierzeń. Wyrażenie wywodzi się z mitu o Dedalu i Ikarze. Ikar podczas lotu na skrzydłach z wosku i piór wzbił się za wysoko, słońce roztopiło wosk i bohater zginął w morzu.

Jabłko niezgody

Oznacza źródło kłótni i wojen, „rzucić jabłko niezgody”: wywołać poważny spór. Wyrażenie wywodzi się z mitu o wojnie trojańskiej. Jabłko niezgody z napisem „dla najpiękniejszej” zostało rzucone przez boginię Eris podczas ślubu Tetydy i Peleusa i wywołało spór między trema boginiami o pierwszeństwo.

Koń trojański

Oznacza podstęp, ukryte złe zamiary. Wyrażenie wywodzi się z mitu o wojnie trojańskiej. Grecy pozostawili drewnianego konia pod bramą oblężonego miasta, a sami upozorowali swój odjazd. Kiedy Trojańczycy wprowadzili konia, z jego wnętrza wydostali się greccy wojownicy, którzy dokonali rzezi ludności.

Koszula Dejaniry

Oznacza cierpienie, od którego nie można się uwolnić, jest również znakiem fałszu i obłudy. Wyrażenie wywodzi się z mitu o Heraklesie. Dejanira  (żona herosa) uprała koszulę bohatera we krwi zdradliwego centaura, co miało jej zapewnić stałość uczuć męża, jednak kiedy Herakles ją założył, doznał potwornego bólu.

Męki Tantala

Oznaczają frustrację z powodu niemożności osiągnięcia wybranego celu, pomimo że jest on „na wyciągnięcie ręki”. Wyrażenie wywodzi się z mitu o Tantalu, który za zabójstwo syna i podanie jego ciała na uczcie dla bogów został skazany na wieczne męki głodu, pragnienia i strachu.

Miecz Damoklesa

Oznacza wiszące nad kimś niebezpieczeństwo, wyrok. Wyrażenie wywodzi się z historii o Damoklesie, poddanym Dionizjosa Starszego, który zamienił się rolami z władcą i otrzymał największe bogactwo, jednak nieustannie miał nad głową powieszony miecz.

Nić Ariadny

Oznacza metodę wyjścia z trudnego problemu, wskazówkę prowadzącą do rozwiązania, łączy się z nim związek frazeologiczny „po nitce do kłębka”. Wyrażenie wywodzi się z mitu o kreteńskim labiryncie. Ariadna podarowała nić Tezeuszowi, który dzięki niej mógł po zabiciu Minotaura bezpiecznie opuścić labirynt.

Pięta Achillesa

Oznacza najsłabszy punkt, czułe miejsce. Wyrażenie to wywodzi się z mitu o Achillesie, którego matka, aby zapewnić mu nietykalność cielesną, kąpała go w rzece Styks, ale trzymała go za piętę, która stała się słabym punktem bohatera. Achilles zginął pod Troją, ugodzony przez Parysa strzałą w piętę.

Puszka Pandory

Oznacza źródło nieszczęść. Wyrażenie to wywodzi się z mitu o Pandorze, kobiecie która została stworzona przez bogów i obdarowana tajemniczą puszką. Kiedy po ślubie z Epimeteuszem, małżonkowie otworzyli naczynie, wydostały się z niego zło, choroby i wszelkie nieszczęścia.

Pyrrusowe zwycięstwo

Oznacza zwycięstwo osiągnięte zbyt wielkim kosztem, zwycięstwo pozorne, w którym straty przewyższają zyski. Wyrażenie wywodzi się z historii bitwy pod Ausculum (279 r. p. n. e), w której król Epiru, Pyrrus wygrał z Rzymianami, ale poniósł ogromne straty wojenne.

Róg obfitości

Oznacza źródło wiecznego dobrobytu i bogactwa. Wyrażenie wywodzi się z mitu o dzieciństwie Zeusa. Karmicielka boga, koza Amaltea, złamała róg, który napełniał się wszystkim, czego zapragnął jego właściciel.

Stajnia Augiasza

Oznacza wielki bałagan, nieporządek, którego nie sposób ogarnąć, wielkie zaniedbanie i nieład moralny. Wyrażenie wywodzi się z mitu o Heraklesie. Oczyszczenie stajni Augiasza było jedną z dwunastu prac, jakie miał wykonać bohater, aby odpokutować zamordowanie żony i dzieci. Stajnia była niesprzątana latami i nikt ze zwykłych ludzi nie potrafił jej wyczyścić.

Syzyfowa praca

Oznacza pracę bezcelową, która nie przynosi żadnych efektów. Wyrażenie wywodzi się z mitu o Syzyfie, którego pośmiertna kara polegała na wytoczeniu pod górę wielkiego głazu, przed osiągnięciem szczytu kamień jednak upadał w dół, a bohater musiał wiecznie powtarzać swoją czynność.

Węzeł gordyjski

Oznacza problem, którego nie da się rozwiązać lub kwestię bardzo skomplikowaną (często społeczną), „przecięcie węzła gordyjskiego” – rozwiązanie pozornie niemożliwej sytuacji za pomocą jednego, pomysłowego posunięcia. Wyrażenie wywodzi się od historii węzła znajdującego się w świątyni Zeusa w Gordion, którego rozwiązanie miało zapewnić władzę nad Frygią.

Aleksander rozcina węzeł gordyjski, Jean-Simon Berthélemy (1743-1811)

Polecamy również:

  • Mitologia Parandowskiego - opracowanie

    Pierwsze wydanie książki Jana Parandowskiego, „Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian” miało miejsce w 1924 r. Znany eseista zebrał w swoim dziele najważniejsze opowieści charakteryzujące politeistyczną religię antyku. Więcej »

  • Mit - definicja, podział, funkcje mitów

    Mit (gr. mythos = opowieść, zamysł, myśl) opowieść będąca elementem wierzeń danej społeczności. Treści mitów to nie tylko dzieje bogów, herosów i wielkich bohaterów, ale i historie związane z życiem zwykłych ludzi (np. opowieści wyjaśniające zjawiska przyrody, prawa natury itp.). Jednym... Więcej »

  • Bogowie greccy, rzymscy i herosi w Mitologii

    Zeus - jedno z pierwszych greckich bóstw, syn Kronosa i Rei wychowywany przez kozę Amalteję i nimfy. Po osiągnięciu dojrzałości zabija ojca i obejmuje władzę nad ziemią jako pan Olimpu. Zeus to przede wszystkim władca i zwycięzca (atrybut – piorun, przydomek – „gromowładny”), patron... Więcej »

  • Znaczenie mitologii w dziejach kultury europejskiej

    Pierwotnie mity spełniały funkcję poznawczą (uczyły, wyjaśniały, stanowiły namiastkę wiedzy o otaczającym świecie) i kulturotwórczą; stanowiły podstawę wierzeń religijnych starożytnych Greków (funkcja światopoglądowa). Przekazywane z pokolenia na pokolenie wzmacniały poczucie tożsamości narodowej i... Więcej »

  • Toposy, archetypy i motywy mitologiczne

    Topos - nazwa pochodzi od greckiego topos koinos = wspólne miejsce. Stały, powtarzający się motyw literacki lub obraz, funkcjonujący w obrębie danej kultury. Zbiór toposów określa się mianem „topiki”. Ważnymi źródłami toposów są mitologie świata i Biblia. Więcej »

Komentarze (10)
Wynik działania 1 + 3 =
konrad
2024-11-17 13:55:53
fajne
Dawonadiaon
2021-12-14 17:50:16
spk
zofixia
2021-10-29 08:28:31
Bardzo przydatne Polecam Wszystkim:)
Matylda Olokojewsa
2020-09-23 16:23:08
świetne
only_misiek
2020-05-23 13:31:23
łatwe xd
asasin
2020-04-28 08:53:36
ale łatwe
Anona
2020-03-30 12:43:53
Polecam
Mimi
2016-10-23 19:25:02
Fajne,przydatne i ciekawe. Dzięki
Aga
2016-10-10 19:30:49
Przydatne
gocha
2016-03-20 18:19:32
Fajnie wytłumaczo a złaszczaza ze mi na konkurs są potrzebne;)
Ostatnio komentowane
supa
• 2024-12-05 14:20:12
ess
• 2024-12-04 18:43:47
Ciekawe i pomocne
• 2024-12-03 20:41:33
nie jaja nie
• 2024-11-30 20:37:38
pragnę poinformować iż chodziło mi o schemat obrazkowy lecz to co jest napisane nie j...
• 2024-11-28 16:29:46