Bogowie greccy i rzymscy:
Zeus/Jowisz
Jedno z pierwszych greckich bóstw, syn Kronosa i Rei wychowywany przez kozę Amalteję i nimfy. Po osiągnięciu dojrzałości zabija ojca i obejmuje władzę nad ziemią jako pan Olimpu. Zeus to przede wszystkim władca i zwycięzca (atrybut – piorun, przydomek – „gromowładny”), patron prawa, opiekun podróżnych i wędrowców, ale i kochliwy, niewierny mąż, ojciec niezliczonej gromady pomniejszych bóstw i herosów. W starożytnej Grecji uważano go za najwyższe z bóstw, sprawujące opiekę nad narodem greckim.
Naczelnym rzymskim bóstwem odpowiadającym wyglądem, atrybutami i zakresem władzy greckiemu Zeusowi jest Jowisz (Jupiter). Jupiter stoi na czele rzymskiego panteonu bóstw. Jest władcą i panem nieba uosabiającym światłość, mądrość i zwierzchność.
Hera/Junona
Jedna z najstarszych greckich bogiń, siostra i żona Zeusa, pani Olimpu. Opiekunka małżeństw, patronka rodzin, rodzących kobiet i domowego ogniska. Mściwa, zazdrosna i ambitna ściga każdego, kto w jakikolwiek sposób ośmieli się ubliżyć jej czci (kochanki Zeusa, Herakles, Tyrezjasz). Hera przedstawiana jest często w rydwanie zaprzężonym w pawie. Atrybuty bogini to: jabłko granatu i berło z kukułką.
W mitologii rzymskiej Junona – siostra i żona Jupitera - była odpowiednikiem greckiej Hery, patronką kobiet, rodziny, opiekunką macierzyństwa.
Atena/Minerwa
Grecka bogini mądrości, uważana za jedno z najważniejszych bóstw olimpijskich. Według mitologii Atena miała wyskoczyć z głowy samego Zeusa. Dziewicza bogini (przydomek: Pallas) przedstawiana jest jako piękna, wyniosła i uzbrojona kobieta, trzymająca w dłoniach tarczę i włócznię. Atena (patronka greckiej stolicy) to opiekunka uczonych, mędrców i wszelkiego rodzaju rzemieślników. Patronuje też tym, którzy podczas walki wykazują się szczególną odwagą.
Rzymska bogini mądrości (odpowiednik greckiej Ateny) to Minerwa, córka Jowisza. Patronka rzemieślnictwa, nauki, filozofii i sztuki.
Afrodyta/Wenus
Grecka bogini miłości, uważana za najpiękniejszą spośród mieszkanek Olimpu. Według mitologii Afrodyta miała wyłonić się z morskiej piany u wybrzeży Cypru. Po przybyciu na Olimp tajemnicza piękność zostaje żoną Hefajstosa. Atrybuty bogini to: rydwan zaprzężony w gołębie i cudowna przepaska zjednująca przychylność bóstw i śmiertelników. Stałym towarzyszem Afrodyty jest Eros – bożek miłości.
Rzymska bogini miłości, odpowiednik greckiej Afrodyty to Wenus.
Apollo
Syn Zeusa i Latony, brat Artemidy. Piękny bóg poezji, muzyki, twórczości, światła, opiekun dziewięciu Muz (boginki odpowiedzialne za różne dziedziny sztuki). Apollo posiada zdolność jasnowidzenia i potrafi udzielać tego daru śmiertelnikom, z tego względu uważa się go za patrona wieszczy i wróżbitów (pod opieką Apollina znajdowały się m.in. słynne Sybille). Atrybutami tego boga są: wawrzynowy wieniec, lira, łuk i kołczan strzał.
Ares/Mars
Syn Zeusa i Hery, greckie bóstwo wojny i walki. Ares to postać okrutna i agresywna, słynąca z licznych zatargów z pomniejszymi bóstwami. Według mitologii jest to bóstwo odpowiedzialne za nauczenie ludzi wojennego rzemiosła. Atrybutami Aresa są: jego zbroja, miecz, tarcza.
Rzymskie bóstwo wojny utożsamiane z greckim Aresem to Mars. Według mitologii rzymskiej Mars jest ojcem Romulusa i Remusa (bliźniąt wykarmionych przez wilczycę, według legendy – późniejszych założycieli Rzymu).
Artemida/Diana
Córka Zeusa i Latony, bliźniacza siostra Apollina. Bogini lasów, przyrody, polowania przedstawiana jako młoda kobieta z diademem na czole, ubrana w lekką suknię, trzymająca łuk i otoczona gromadą psów łowczych. Waleczna i gwałtowna potrafi dokonać okrutnej zemsty (Akteon, Niobe). Uważana za patronkę myśliwych i rodzących kobiet. Jej atrybuty to łuk i kołczan strzał, ulubione zwierzę – łania.
Diana to rzymska bogini odpowiadająca greckiej Artemidzie, siostra Apollina. Bogini przyrody, łowów i księżyca. Podobnie jak w mitologii greckiej przedstawiana była w otoczeniu nimf, leśnych zwierząt i psów myśliwskich.
Demeter/Cerera
Według mitologii jedna z pierwszych, wielkich bogiń. Bóstwo uosabiające naturę, opiekunka przyrody, urodzaju i płodności. W literaturze i sztuce Demeter przedstawiana jest zazwyczaj jako sędziwa kobieta trzymająca w dłoni kłosy zboża. Patronuje rolnikom, opiekuje się ich domostwami i zagrodami. Według jednego z mitów bogini traci córkę Korę, porwaną przez Hadesa – boga podziemi. Rozpacz bogini i determinacja w poszukiwaniu dziecka doprowadzają do zaburzenia cyklu przyrody (nastanie jesieni i zimy), przywróconego po powrocie Kory do matki.
W mitologii rzymskiej Demeter odpowiada Cerera – jedna z czołowych rzymskich bogiń, czczona jeszcze przed przejęciem przez Rzymian bóstw greckich. Z biegiem czasu utożsamiana z grecką Demeter. Cerera (Ceres) to bogini wszelkiego urodzaju i płodności. Patronka rolników, opiekunka kobiet i rodziny.
Dionizos/Bachus
Bóstwo urodzaju, zabawy i wina, syn Zeusa i Semele. Dionizos jest zazwyczaj przedstawiany jako urodziwy mężczyzna w wieńcu z winnej latorośli, poruszający się w rydwanie zaprzężonym w lwy lub lamparty. Bóstwu towarzyszy orszak złożony z bachantek i faunów. Według mitologii Dionizos to jeden z pierwszych bogów, którzy zamieszkali na ziemi. Uroczystości ku czci Dionizosa – Dionizje Małe (tzw. wiejskie, jesień – święto winobrania) oraz Dionizje Wielkie (tzw. miejskie, z początkiem kwietnia) – dały początek greckiej tragedii i komedii.
Odpowiednik greckiego Dionizosa w mitologii rzymskiej to Bachus - bóstwo winnej latorośli, zabawy i urodzaju.
Eros/Amor
Dziecięcy bożek miłości i namiętności, przedstawiany jako członek orszaku Afrodyty. Erosa przedstawiano jako nagie, figlarne dziecko uzbrojone w kołczan, łuk i strzały powodujące natychmiastowe miłosne zauroczenie.
Rzymskim odpowiednikiem greckiego Erosa jest Amor, bożek miłości przedstawiony jako dziecko z łukiem i kołczanem strzał, towarzysz Wenus.
Hefajstos/Wulkan
Grecki bóg ognia, patron kowali i rzemieślników. Syn Zeusa i Hery, w młodości zrzucony z Olimpu, na skutek czego doznaje trwałego kalectwa. Po wypadku bożek unika kontaktów z pozostałymi bóstwami. Tworzy własną siedzibę w głębinach Etny, zajmując się kowalstwem – wykuwaniem zbroi, tarcz i mieczy. Według mitologii bogowie wynagrodzili Hefajstosowi wygnanie oddając mu za żonę najpiękniejszą z bogiń – Afrodytę.
Rzymski odpowiednik greckiego boga Hefajstosa, patrona kowalstwa i rzemieślnictwa to Wulkan.
Hermes/Merkury
Syn Zeusa i Mai, posłaniec bogów olimpijskich; patron kupców, złodziei, handlarzy, pasterzy i podróżników. Atrybuty Hermesa to: kaduceusz (para węży owinięta wokół leszczynowej laski posiadająca właściwości uśmierzania sporów), buty z miniaturowymi skrzydełkami (umożliwiające szybkie przemieszczanie się) oraz mieszek z monetami.
Rzymski bóg handlu, odpowiadający greckiemu Hermesowi to Merkury - patron kupców, podróżników, celników i złodziei.
Hades/Pluton
W mitologii greckiej Hades jest panem i władcą podziemi. Bóstwo odpowiadające rzymskiemu władcy świata zmarłych – Plutonowi. Według mitologii greckiej żoną Hadesa jest Kora (córka Demeter, odpowiednik rzymskiej Prozerpiny).
Posejdon/Neptun
Greckie bóstwo wody, władca mórz i oceanów, odpowiadający rzymskiemu Neptunowi, opiekun żeglarzy. Jego atrybutem jest trójząb.
Hestia/Westa
Grecka bogini ogniska domowego, odpowiednik rzymskiej Westy. W świątyniach Hestii płonął wieczny ogień podtrzymywany przez Westalki (wg tradycji rzymskiej) – dziewicze kapłanki bogini.
Charyty
Greckie boginki zabawy, tańca, uosabiające wdzięk i piękno. Trzy siostry – Eufrozyne, Taleja, Aglaja – przedstawiane są najczęściej w tanecznym kręgu. Atrybuty boginek to: kłosy zboża i muzyczne instrumenty.
Janus
Jedno z naczelnych bóstw rzymskich nie posiadające odpowiednika w mitologii greckiej. Opiekun bram, drzwi, początku, patron układów. Przedstawiany jako postać o dwóch męskich obliczach, zwróconych do siebie tyłem.
Herosi:
Herakles
Syn Zeusa i śmiertelniczki. Ulubieniec władcy Olimpu, znienawidzony przez Herę. Legendarna jest jego siła i męstwo, a także 12 prac, które wykonał jako karę za zabicie w szale własnych dzieci. Prace, zostały wybrane tak, by przewyższały możliwości jednego człowieka.
Jazon
Syn Azjona, heros. Przywódca wyprawy Argonautów po złote runo.
Tezeusz
Heros. Królewicz ateński. Jego najsławniejszym czynem było zabicie Minotaura, potwora z Krety zamieszkującego stworzony przez Dedala labirynt. Tezeusz przechytrzył potwora dzięki pomocy Ariadny.
Achilles
Heros i wojownik, bohater wojny trojańskiej. Syn Tetydy, która chcą mu zapewnić nieśmiertelność zanurzyła dziecko w Styksie trzymając za piętę. Stąd to miejsce na ciele herosa jest jedynym nieodpornym na ciosy. Achilles podczas wojny trojańskiej zabija Hektora i ginie w odwecie z rąk Parysa.
Nicolas-André Monsiau: Bogowie olimpijscy