Bitwa pod Maciejowicami - przebieg, opis, skutki

W pierwszych miesiącach insurekcji kościuszkowskiej wojska polskie pod dowództwem Tadeusza Kościuszki odniosły sporo sukcesów, zajmując najważniejsze w kraju miasta i mobilizując naród do walki. Później jednak karta zaczęła się odwracać. Do wojny dołączyło oficjalnie państwo pruskie, wkrótce potem zaś połączone siły rosyjsko - pruskie pokonały Polaków w bitwie pod Szczekocinami (6.06.1794). Wprawdzie pruskie oblężenie Warszawy zakończyło się przejściowym niepowodzeniem, ale sytuacja była cały czas bardzo napiętu, zwłaszcza że w stronę stolicy maszerowały wojska rosyjskie.

Kościuszko wiedział o tym, że w głąb Rzeczpospolitej maszerują dwa silne korpusy rosyjskie, pod dowództwem generałów Suworowa i Fersena, które połączone mogły z łatwością pokonać każdą armię polską, jaką był w stanie wystawić Kościuszko. Naczelnik powstania postanowił więc uniemożliwić taki obrót spraw i rozbić każdy korpus rosyjski oddzielnie. Kolejność walki wymusił niejako na Kościuszce Iwan Fersen, przeprawiając swoje siły przez Wisłę. Wojska polskie zastąpiły im drogę pod miejscowością Maciejowice, 9.10.1794. Następnego dnia rozegrała się tam bitwa decydująca o losach powstania.

Polski plan bitwy opierał się na oczekiwaniu na silny, 4-tysięczny korpus polski generała Ponińskiego, który maszerował w kierunku bitwy. Jego dołączenie zmieniłoby niekorzystny stosunek sił polskich w stosunku do rosyjkich. Niestety, oddział Ponińskiego nie był w stanie  dołączyć na czas do sił Kościuszki. Rosyjskie ataki, trwające cały dzień przełamały, mimo zaciekłego oporu obronę sił polskich. Wojsko polskie zostało podzielone na małe grupy, po kolei niszczone przez siły rosyjskie. Sam Kościuszko próbował wydostać się z pola bitwy, jego oddział został jednak otoczony przez Kozaków.  W wyniku walki przywódca powstania, ciężko raniony, dostał się do niewoli. Poniński dotarł na pole bitwy dopiero po południu, przejmując dowodzenie nad resztkami wojsk polskich i nakazując odwrót w kierunku Warszawy.

Bitwa maciejowicka wpisała się, podobnie jak pozostałe walki insurekcji kościuszkowskiej, do polskiego eposu narodowego, w tym wypadku jako symbol ostatecznej klęski Rzeczpospolitej. W wyniku schwytania Kościuszki opór polski stawał się coraz bardziej zdezorganizowany, ostatecznie zaś Rosjanom udało się zdobyć Warszawę. W wyniku nieudengo zrywu państwa zaborcze postanowiły o zlikwidowaniu Rzeczpospolitej, wymazując Polskę z map Europy.