"Z legend dawnego Egipu" to nowela autorstwa Bolesława Prusa. Jej akcja toczy się w starożytnym Egipcie. Poniżej przedstawiamy genezę, czas i miejsce akcji oraz najważniejsze motywy utworu.
Geneza „Z legend dawnego Egiptu”
Genezy noweli upatruje się w rzeczywistych wydarzeniach, jakie miały miejsce w Niemczech pod koniec 1887 roku. Cesarz Niemiec – Wilhelm I – zachorował na grypę, która wywołała powikłania u 90-letniego wówczas Wilhelma. Lekarze nie dawali cesarzowi zbyt dużych szans na powrót do zdrowia. Jednocześnie u następcy tronu, Fryderyka, wykryto nowotwór gardła. Fryderyk, w przeciwieństwie do Wilhelma, był orędownikiem pokoju, a swoje rządy chciał oprzeć na idei demokracji. To w nim Polska upatrywała możliwości poprawy stosunków pomiędzy państwami.
Prus pisał swoją nowelę w trakcie trwania tych wydarzeń. Nowela kończy się śmiercią Horusa. W rzeczywistości, po długiej i ciężkiej chorobie, Ferdynand także umiera – zatem Prus w swej noweli niejako antycypował (przewidział, wyprzedził) przyszłe wydarzenia.
„Z Legend dawnego Egiptu” wydano po raz pierwszy w 1888 roku.
Czas i miejsce akcji „Z legend dawnego Egiptu”
Miejscem akcji jest pałac faraona Ramzesa w starożytnym Egipcie. Akcja toczy się w sali faraonów, gdzie młody Horus oczekuje na pierścień faraona, będący nieodzownym insygnium władzy królewskiej w Egipcie. Wyglądając przez okno, rozmyśla o edyktach, które wyda, będąc już władcą. Do sali co rusz przychodzą kolejni urzędnicy państwowi wysyłani przez umierającego Ramzesa, którzy informują o pogarszającym się stanie zdrowia starego władcy oraz deklarujący swoje bezwzględne oddanie nowemu faraonowi.
Akcja rozgrywa się w trakcie jednej nocy i kończy przed wschodem słońca. Akcja toczy się szybko, a upływający czas ma tu kluczową rolę, gdyż niweczy wszystkie plany Horusa.
„Z legend dawnego Egiptu” - najważniejsze motywy
Motyw czasu/przemijania
Motyw czasu jest najważniejszym motywem w noweli. To ze względu na upływający czas wzrasta napięcie w utworze Prusa. Z czasem zmaga się główny bohater – spowodowany zbliżającą się śmiercią brak czasu uniemożliwia mu spełnienie zamierzeń względem narodu i swoich bliskich. To nieubłagany upływ czasu wymusza na Horusie podejmowanie kolejnych decyzji o eliminacji edyktów, których już nie zdąży zatwierdzić, a tym samym wprowadzić w życie.
Motyw miłości
Ukochana Horusa przebywa w więzieniu klasztornym, do którego wtrącił ją obecny władca Egiptu i zarazem dziadek Horusa, Ramzes. Horus bardzo kocha Berenikę i tęskni za nią. Ponieważ faraon ciężko zachorował i lada chwila Horus ma objąć władzę w Egipcie, może on na mocy edyktu zdecydować o uwolnieniu ukochanej. Dlatego też jednym z pierwszych edyktów, jaki każe napisać Horus w oczekiwaniu na przejęcie władzy, jest edykt o uwolnieniu Bereniki. Jest on również ostatnim, jaki umierający Horus upuszcza na ziemię.
Motyw władzy/władcy
Na zasadzie kontrastu w utworze ukazane zostały dwa style panowania. Po jednej stronie znajduje się obecny król Egiptu Ramzes, który sprawuje swoje rządy w sposób despotyczny i okrutny, to jednak zapewnia Egiptowi siłę. Ponad własne potrzeby Ramzes stawia bowiem dobro kraju i nawet na łożu śmierci myśli o tym, by zapewnić Egiptowi ciągłość sprawowania władzy. Czuje się za swój kraj odpowiedzialny, także w ostatnich godzinach życia.
Z drugiej strony znajduje się zaś młody Horus, który wprawdzie chciałby poprawić los swojego ludu oraz niewolników, zakończyć wojnę, pochłaniającą wiele krwawych ofiar, jednak ponad dobro kraju stawia on sprawy jednostki, w szczególności – sprawy prywatne. W swoich ocenach kieruje się uczuciami, a w chwili śmierci liczy się dla niego jedynie ukochana. Jako pierwsze odrzuca edykty dotyczący państwa, a do końca trzyma w dłoni ten, który jest mu najdroższy – dokument o uwolnieniu Bereniki. Władca taki, jak można się domyślać, nie zapewniłby Egiptowi stabilności i siły.