Średniowiecze było niezwykle długą i zróżnicowaną epoką w dziejach Europy. Rozpoczęło się od upadku cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 roku. Umownych dat końca średniowiecza jest kilka. Jedną z nich jest podbicie przez Turków Konstantynopola w 1453 roku i związany z tym koniec cesarstwa wschodniorzymskiego. Niektórzy za koniec epoki uznają datę wynalezienia druku przez Jana Gutenberga w roku 1440. Najczęściej przyjmuje się jednak, że średniowiecze zakończyło się wraz z odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492 roku. W średniowieczu powstawały wspaniałe dzieła filozoficzne, teologiczne i artystyczne. Literatura średniowieczna jest niezwykle zróżnicowana, choć pojawiają się w niej charakterystyczne dla tej epoki motywy. Jednym z nich jest motyw pięknego umierania.
Motyw pięknego umierania w „Legendzie o świętym Aleksym”
Aleksy, tytułowy bohater legendy, żył w IV wieku po Chrystusie. Był rzymskim arystokratą i pobożnym chrześcijaninem (Rzym przyjął już wtedy chrześcijaństwo). Jego ojciec, człowiek bardzo bogaty i jednocześnie pobożny, kazał mu pojąć za żonę pewną kobietę. Aleksy zgodził się na to, był bowiem dobrym synem, ale w noc poślubną zwrócił żonie obrączkę, ponieważ chciał służyć Bogu. Aleksy i jego żona stali się więc małżeństwem tylko na sposób duchowy. Tytułowy bohater wyruszył w podróż i zaczął prowadzić życie ascety. Aleksy stał się żebrakiem. Pewnego razu, kiedy na zewnątrz było bardzo zimno, postać Matki Bożej zeszła z obrazu znajdującego się w kościele i kazała wpuścić Aleksego do środka, by mógł się ogrzać. Ten cud spowodował, że Aleksy stał się sławny w szerokich kręgach. Został uznany za świętego. Aleksy nie chciał jednak sławy ani uznania ludzi. Jego jedynym celem było oddawanie chwały Bogu i umartwianie się dla osiągnięcia świętości. Aleksy z czasem powrócił do Rzymu i udał się do rodzinnego domu, ale nie został rozpoznany przez nikogo, minęło bowiem wiele lat. Mężczyzna zamieszkał pod schodami, żywiąc się resztkami, które zostawały po posiłkach domowników. Pewnego razu Aleksy ciężko zachorował i poczuł, że zbliża się śmierć. Spisał więc na kartce, przyznając się do swojej tożsamości i czynów, które dokonał. Po śmierci Aleksego wydarzył się kolejny cud. Jego martwe ciało wydawało miłą woń, której wdychanie działało uzdrawiająco. Aleksy umarł pogodzony ze swoim losem. Jego śmierć była świątobliwa i spokojna podobnie jak jego życie. Aleksy miał piękną śmierć, ponieważ cechował się świętością i dobrocią. Piękne umieranie jest więc łaską i darem Boga.
Motyw pięknego umierania w hagiografii świętego Franciszka z Asyżu
Franciszek umierał otoczony przez braci ze swojego zakonu. Na łożu śmierci modlił się i recytował psalmy. Oświadczył też, że przebacza wszystkim przewinienia i urazy, których doświadczył. Jego śmierć była spokojna i piękna, ponieważ Franciszek odchodził w łączności z Bogiem. W literaturze średniowiecznej piękne umieranie to symbol relacji ze Stwórcą i świętości umierającego.