Średniowiecze było epoką wielkich osiągnięć w dziedzinie teologii, filozofii, architektury i sztuki. Wszystkie obszary aktywności człowieka były podporządkowane religii i nauczaniu Kościoła. Literaturę i sztukę uprawiano „na większą chwałę bożą” „ad majorem Dei gloriam”. Celem ludzkiej twórczości było uwielbienie Boga i oddanie mu czci, a także umacnianie wiary odbiorców. Z tego powodu dzieła tworzono zazwyczaj anonimowo, ponieważ to nie autor się liczył, lecz Bóg, który obdarował go talentem i umiejętnościami. Teksty literackie miały często dydaktyczny charakter. Pisano utwory zarówno religijne, jak i świeckie. Jednym z najważniejszych gatunków świeckiej literatury średniowiecznej był epos rycerski. Przykładem wybitnego eposu rycerskiego jest „Pieśń o Rolandzie” z XI wieku.
Średniowieczny etos rycerski w „Pieśni o Rolandzie”
„Pieśń o Rolandzie” opisuje walkę armii Karola Wielkiego z wojskami Arabów (Saracenów), okupujących w tym czasie Półwysep Iberyjski. Bitwa, która rozgorzała po zawarciu pokoju między cesarzem a muzułmanami, była wynikiem zdrady w obozie Francuzów. Ganelon, zawistny ojczym Rolanda, sprzymierzył się z Arabami i namówił ich do ataku na tylną straż wojsk francuskich, którym przewodził jego pasierb. Doszło do krwawej bitwy, w wyniku której zginęli najdzielniejsi rycerze cesarza Karola. Hrabia Roland nie zdecydował się na wezwanie wojsk Karola. Wolał honorowo polec na polu bitwy, żeby nie zhańbić swojego rodu i zasłużyć na miano rycerza chrześcijańskiego. Walczył dzielnie, pokonując wielu wojowników saraceńskich. Mimo ogromnej przewagi przeciwnika Roland ani przez chwilę nie obawiał się śmierci. Zagrzewał innych do walki, dając samemu dobry przykład. Dzielny hrabia cierpiał z powodu śmierci towarzyszy i opłakiwał ich. Opiekował się rannymi żołnierzami i opatrywał ich rany. Kiedy sam został ranny, modlił się za siebie i innych. W końcu poległ, a jego duszę zabrali do nieba aniołowie. Roland jest ideałem rycerza średniowiecznego, realizował bowiem etos rycerski w sposób doskonały. Był walczącym za wiarę chrześcijaninem i oddanym władcy patriotą. Nigdy nie zhańbił się tchórzostwem lub ustępstwem wobec wroga. Troszczył się o swoich podopiecznych i zagrzewał ich do walki. Zajmował się rannymi i umierającymi. Do samego końca modlił się i na łożu śmierci oddał swoje życie Bogu. Roland był więc przykładem szlachetnego rycerza chrześcijańskiego, który wiernie służył władcy i ojczyźnie.
Cnoty rycerskie w średniowiecznej Europie
W średniowieczu istniał zbiór zasad, którymi musieli kierować się ludzie, by zasłużyć na miano rycerzy chrześcijańskich. Rycerze musieli odznaczać się cnotami, czyli pozytywnymi cechami charakteru. Najważniejsza była wierność Bogu i pobożność. Rycerz musiał również wykazać się posłuszeństwem i lojalnością względem władcy oraz szlachetnym postępowaniem wobec niewiast. Nie mógł łamać danego słowa i postępować niehonorowo. Rycerze powinni też móc poszczycić się szlachetnym pochodzeniem i przynależnością do zacnego rodu.