„Portret dziewczynki w czerwonej sukience” autorstwa Józefa Pankiewicza powstał w 1897 r. Artysta dwa lata wcześniej otrzymał zamówienie od Adama Oderfelda – mecenasa i opiekuna malarzy – na kilka portretów przedstawiających członków jego rodziny. Jednym z najbardziej znanych dzieł tej serii stał się obraz ukazujący jego córkę – Józefę Oderfeld.
 |
| Józef Pankiewicz „Portret dziewczynki w czerwonej sukience” |
„Portret dziewczynki w czerwonej sukience” - opis
W centrum obrazu znajduje się tytułowa dziewczynka, przedstawiona od kolan w górę. Ma na sobie czerwoną sukienkę z bufiastymi rękawami (kończą się na wysokości łokci). Jej jasne, niemal złote włosy swobodnie opadają przez lewe ramię. W prawej ręce, opuszczonej wzdłuż ciała dziecko trzyma chusteczkę, a jej druga dłoń spoczywa na znajdującym się obok krześle. Tłem portretu jest beżowo-żółtawa ściana. W prawym górnym rogu widnieją dwa kwiaty lilii.
Najbardziej przykuwający uwagę element dzieła Pankiewicza to twarz tytułowej bohaterki. Jest ona spokojna i skoncentrowana, szczególne wrażenie robią jej czarne oczy i niezwykle głębokie spojrzenie.
„Portret dziewczynki w czerwonej sukience” - interpretacja
Wielki wpływ na malarstwo Pankiewicza miała twórczość amerykańskiego malarza – Jamesa McNeila Whistlera. Ten impresjonista rodem z Lowell tworzył wspaniałe portrety ukazujące całe sylwetki uwiecznianych postaci. Często ukazywał je w takich pozycjach, by wywrzeć na odbiorcy jak największe wrażenie, a także dodatku oddać ich charakterystyczne cechy.
Szczególne znaczenie ma w przypadku omawianego portretu kolorystyka. Czerwona suknia niezwykle mocno wyodrębnia się na tle reszty obrazu, także utrzymanych w ciepłych, choć mniej wyrazistych, kolorach. Portret jest dobrze naświetlony, kontury przedstawionych elementów sprawiają wrażenie nieco rozmytych, jedynie lekko zaznaczonych – wygląda to tak, jakby scena spowita był lekką mgłą. Spod tej onirycznej warstwy wydobywa się ognista czerwień ubioru, burząc odczucie senności i spokoju. Józefa Oderfeldowa patrzy na odbiorcę w sposób wręcz przeszywający. Być może to tylko dziecięca ciekawość, może strach przed nową sytuacją.
„Portret dziewczynki w czerwonej sukience” nie jest zwykłym portretem, jednym z wielu, jakie zostały wykonane na przestrzeni wieków niezliczoną ilość razy. Wspaniała technika malarska Pankiewicza oraz umiejętność łączenia kolorów (wpływ impresjonizmu) zaowocowały tym, że płótno to jest niezwykle charakterystyczne i rozpoznawalne. Bohaterka nie została uwieczniona jako jedno z wielu dzieci, anonimowa postać, lecz stała się dzięki obrazowi powszechnie znana z imienia i nazwiska, jako Józefa Oderfeldowa – dziewczynka o niezwykłym, tajemniczym spojrzeniu.