„Dzień i noc” to dzieło, które Max Ernst namalował w latach 1941-1942. Przedstawia ono ponury skalisty krajobraz utrzymany w ciemnej kolorystyce. Dominujący jest tu obraz nocy – granatowe niebo i zarysy głazów. Na ciemnym tle znajdują się jednak ślady dnia, przypominające fotografie tej samej przestrzeni wykonane w porze dziennej. Na owych obrazach miejsca te jawią się zupełnie inaczej – są słoneczne i pełne jasnych barw. Nie przypominają jałowego krajobrazu nocy.
Dzieło Ernsta utrzymane jest w poetyce surrealistycznej. Jego wymowa staje się zrozumiała przede wszystkim w kontekście historycznym, w jakim powstawało. Chodzi o tragizm II wojny światowej, która odcisnęła się na biografii samego artysty. Cudem udało mu się bowiem zbiec z rąk gestapo i wyemigrować z Francji do Stanów Zjednoczonych.
Krajobraz nocny to ziemia jałowa, pozbawiona kolorów i optymizmu. Można odnieść wrażenie, że mamy tu do czynienia ze światem całkowicie zniszczonym przez jakiś kataklizm. Jego wspomnieniem są jedynie optymistyczne fotografie z przeszłości, na których widnieje dawne oblicze krajobrazu. Te optymistyczne inkrustacje w zestawieniu z dominującą szarością i jałowością nie tylko nie rozweselają całości, ale czynią ją jeszcze bardziej odpychającą. Mamy tu do czynienia ze światem, który już nigdy nie powróci do dawnej świetności.
Kolorowe obrazki przywodzą na myśl ilustracje z dziecięcych książeczek. Artysta odwołuje się zatem do mitu dzieciństwa jako raju utraconego. Uruchamia się tu dziecięce marzenia, w których rzeczywistość wydaje się bytem magicznym i wspaniałym. Jednocześnie zestawienie kolorowych fragmentów z ponurym tłem kojarzy się również z biblijnym Edenem, gdzie niewinność i piękno zostają zniszczone przez grzech i zło.
Można również rozumieć „Noc i dzień” jako swoistą układankę. Obraz przypomina bowiem puzzle, które należy dopasować w odpowiedni sposób, tak, by razem tworzyły całość. W tym sensie należałoby widzieć w dziele Ernsta ślady nadziei na odbudowanie tego, co uległo w czasie wojny destrukcji. Jest to niejako propozycja urządzenia świata po raz kolejny, by stał się miejscem, w którym człowiek znowu poczuje się bezpieczny.