Sejm niemy (1717) - na czym polegał? Postanowienia, historia

Po pokonaniu przez wojska rosyjskie pod Połtawą w 1709 roku, ranny król szwedzki, Karol XII (1682-1718) powrócił do swego kraju. W związku z tym rozpadło się stronnictwo proszwedzkie, a Stanisław Leszczyński (1677-1766) został zmuszony do opuszczenia kraju. Zbiegło się to z powrotem do Warszawy Augusta II Mocnego (1670-1733), który skłaniał się do porozumienia ze szlachtą, która również była skłonna do zgody na zaproponowane przez niego reformy ustrojowe. August II nie wykorzystał sytuacji  i kontynuował swoje wcześniejsze plany wprowadzenia w Polsce monarchii absolutnej.

W celu realizacji swych planów August II zamierzał wspólnie z carem  i elektorem brandenburskim  dokonać swoistego rozbioru Polski i, w zamian za ich zgodę na planowane zmiany, zamierzał odwdzięczyć się Prusami Królewskimi, Żmudzią oraz innymi wschodnimi województwami. Plany te jednak nie weszły w dalszą fazę realizacji z powodu dwóch czynników – opór szlachty polskiej oraz niechęć Piotra Wielkiego, który chciał zapobiec umocnieniu pozycji dynastii Wettinów w Polsce.

August II, by rozprawić się z opozycją, wprowadził w 1713 roku na teren Polski wojska saskie. Dostarczył on tym samym pretekst carowi Rosji, by interweniować. Poczynania władcy spotkały się też ze sprzeciwem polskiej szlachty, która przystąpiła do zawiązywania konfederacji generalnej w Tarnogrodzie w 1715 roku. Owi szlachcice sprzeciwiali się również hetmanom, których władza dość znacznie umocniła się w ostatnim czasie.

Obie strony konfliktu oczekiwały reakcji Rosji, od której oczekiwano mediacji. Poskutkowało to wkroczeniem wojsk carskich na teren Litwy oraz dyktatem warunków pokoju między królem a szlachtą. Ów „traktat pacyfikacyjny” został przyjęty 1 lutego 1717 roku na jednodniowym sejmie, który nazwano później „sejmem niemym”, co wzięło się stąd, że nie pozwolono żadnemu z posłów zabrać głosu, ponieważ obawiano się jego zerwania.

Główne postanowienia „sejmu niemego” przede wszystkim utrwalały dotychczasowy ustrój Rzeczypospolitej, co grzebało szanse króla na przeprowadzenie planowanych zmian. Ograniczono też samowolę hetmanów oraz umocniono kontrolę państwową nad wojskiem (stałe podatki na zawodową armię) i skarbem. Mimo zapewnienia pozorów wewnętrznego ładu wewnątrz kraju, postanowienia „sejmu niemego” nie chroniły Polski przed atakiem z zewnątrz i osłabieniem jej pozycji.