Referendum ludowe (1946) - znaczenie, historia

Mimo faktycznego przejęcia władzy w powojennej Polsce przez podległych Moskwie polskich komunistów Józef Stalin i jego poplecznicy musieli, przynajmniej na początku, trzymać się ustaleń zawartych na konferencjach Wielkiej Trójki w Poczdamie i Jałcie. Te zaś zakładały, że Polska będzie krajem demokratycznym, ze zjednoczonym, kompromisowym rządem. Aby zachować pozory legalności swojej władzy, komuniści byli niejako zmuszeni do legitymowania swojej władzy. Jedną z metod jej potwierdzenia stało się słynne referendum z roku 1946.

Celem referendum było umocnienie pozycji rządu komunistycznego i oficjalne "przyjęcie" zasad ustrojowych nowej Polski. Pytania zostały sformułowane w sposób, który unikał najdrażliwszych problemów, jednocześnie niejako poruszając kwestie ważne dla rządów PPR w formie akceptowalnej dla społeczeństwa ciągle niechętnego nowej władzy. Pytania brzmiały następująco:
1. Czy jesteś za zniesieniem Senatu? 2. Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego, zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej? 3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?

Co ważne, opozycja w postaci PSL miała poważny problem, bowiem hasła były sformułowane w ten sposób, że pokrywały się z przedwojennymi bądź powojennymi założeniami partii. Zwolennicy Mikołajczyka nawoływali więc do głosowania na "nie" w obrębie trzeciego pytania, by chociaż nieco zamanifestować swoją odrębność.

Referendum odbyło się, po intensywnej kampanii propagandowej, 30 czerwca 1946 roku. Wedle oficjalnych wyników zakończyło się ono miażdżącą przewagą odpowiedzi "3xTak". Referendum zostało jednak sfałszowane, a jego wyniki przedstawione w nieprawdziwy sposób. W rzeczywistości jedynie odpowiedź na pytanie 3 brzmiała w większości "Tak", zaś zniesienie Senatu spotkało się ze sprzeciwem. Pytanie drugie budziło na różnych terenach różne kontrowersje, generalnie jednak również zostało odrzucone. Sfałszowane wyniki posłużyły jednakże celowi zaplanowanemu przez komunistów. Władze PPR ogłosiły referendum wielkim sukcesem, legitymującym ich władzę i stanowiącym podwaliny pod kolejne zmiany ustrojowe i prawne. w ten sposób sfałszowane referendum stało się początkiem władzy komunistów.