Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej - historia, program, cele

Pomiędzy rokiem 1944 a 1945 komuniści polscy, będący pod stałą kontrolą Józefa Stalina, przejęli praktycznie całą władzę w świeżo wyzwolonej Polsce. Mogli zatem przystąpić do kolejnej fazy planu dyktatora ZSRR, jakim było stworzenie z Polski państwa wasalnego. Mimo budowy socjalizmu jednak, Stalin był zobowiązany, na mocy ustaleń Jałty i Teheranu, do zachowania pozorów demokracji i niezależności Polski. Jednym z elementów mających na celu zamaskowanie prawdziwych intencji komunistów było utworzenie TRJN, Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Dyskusje na temat utworzenia koalicyjnego rządu, obejmującego zarówno polityków zachodnich, jak i wschodnich

TRJN został powołany 28 czerwca 1945  roku z inicjatywy rządzących komunistów. W założeniu miał być on rządem koalicyjnym, złożonym z przedstawicieli PPR i polityków zachodnich. Istotnie, część polityków zachodnich, ze Stanisławem Mikołajczykiem na czele, zdecydowała się na współpracę w TRJN dla dobra państwa. Wielu z nich było związanych przed wojną z partiami lewicowymi i centrowymi - PSL i PPS. Formalnie politycy demokratyczni zostali dopuszczeni do władzy, a Mikołajczyk został mianowany II wiceprezesem Rady Ministrów i ministrem rolnictwa, jednakże wszystkie kluczowe resorty (spraw wewnętrznych, informacji, wojsko) były zajęte przez komunistów. Demokraci mimo formalnej przynależności byli więc sparaliżowani. Prezydentem w nowym rządzie został Bolesław Bierut, a szefem rządu Edward Osóbka-Morawski. Ze względu na deklarowaną nawet w nazwie "tymczasowość", TRJN nie zajmował się zbytnio programem. Celowo główne założenia rządu były formułowane w sposób ogólny, poza tym wykorzystywano hasła, które przed wojną głosiła PSL Mikołajczyka, chcąc dyskredytować opozycję, która "nie chce realizacji własnego programu". Dlatego też głównymi problemami rządu było ukaranie nazistowskich zbrodniarzy i ludności kolaborującej, przygotowanie wielkich ruchów emigracyjnych z terenów zajętych przez ZSRR i zasiedlanie repatriantami ze wschodu Ziem Odzyskanych, jak również usunięcie z nich Niemców. Zapowiadana była również wielka reforma rolna i parcelacja gruntów, jak również uprzemysłowienie kraju.

TRJN został utrzymany aż do referendum w roku 1946 i okrzepnięcia kontroli komunistów nad krajem. Gdy przestał być potrzebny, rozpoczęła się jego likwidacja, jak również wszystkich pozorów ustanowionych dla Zachodu. Mikołajczyk został zmuszony do dymisji i emigracji. TRJN przestał oficjalnie istnieć 8 lutego 1947 roku, po wyborach parlamentarnych i ostatecznym wyeliminowaniu opozycji.