Konfederacja barska - przyczyny, przebieg, skutki

Pierwszy okres rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego, wybranego na króla Rzeczpospolitej w roku 1764, charakteryzował się próbą daleko idących reform ustrojowych, które miały w założeniach uzdrowić gospodarkę Rzeczpospolitej. Spotkało się to jednak z oporem Rosji, która to nie chciała wzmocnienia swojego sojusznika i reformy w kraju. W rezultacie działań posła rosyjskiego Mikołaja Repnina doszło do zawiązania się konfederacji radomskiej, pod pozorem obrony praw innowierców w Rzeczpospolitej, później zaś sejmu skonfederowanego, zwanego repninowskim (1767 ), który to anulował większość reform króla. Zarówno interwencja obcego posła w politykę Rzeczpospolitej, jak również niechęć do uległego Rosji króla spowodowały wybuch niezadowolenia szlachty, która postanowiła rozpocząć zbrojną walkę zarówno przeciwko królowi, jak i Rosji.

Konfederacja barska została zawiązana 29.02.1768 roku w miasteczku Bar, z inicjatywy m.in. Adama Stanisława Krasińskiego, Jana Mniszecha i Joachima Potockiego. Konfederaci walczyli za wartości „złotej wolności szlacheckiej” i wartości katolickie, sprzeciwiając się uchwałom konfederacji radomskiej. Jednym z dowódców wojskowych konfederacji był Kazimierz Pułaski, późniejszy bohater amerykańskiej wojny o niepodległość.

Siły konfederatów barskich były nieliczne, stąd też wojna od razu przybrała charakter działań partyzanckich. Małe oddziały konfederatów działały często słabo ze sobą współpracując. Z drugiej strony na wieść o powstaniu konfederacji Katarzyna II wysłała do Rzeczpospolitej wojsko rosyjskie, które w równej mierze pacyfikowało konfederatów, co ustanawiało protektorat rosyjski.

W czasie czterech lat trwania konfederacji (1768 – 1772) jej uczestnicy nie byli w stanie, mimo kilku heroicznych batalii (jak np. obrona Częstochowy przez Pułaskiego w roku 1701) sprostać przeważającej sile rosyjskiej armii. Dodatkowo duża część szlachty, jak również opinia europejska odwróciła się od nich po nieudanej próbie uprowadzenia króla. W rezultacie ostatnie oddziały konfederatów zostały rozbite w roku 1772.

Jednym z następstw konfederacji był I rozbiór Polski (1772), wywołany niepokojem Rosji, że nie będzie ona w stanie kontrolować całego terytorium Rzeczpospolitej. W związku z tym przystała ona na propozycje pruskie, co doprowadziło do pierwszego poważnego uszczuplenia terytorium Rzeczpospolitej.